Use Case là gì? Tìm hiểu về sơ đồ Use Case từ A đến Z

Use Case là gì?

Use Case (trường hợp sử dụng) là một thuật ngữ được sử dụng trong lĩnh vực quản lý dự án và phát triển phần mềm. Dùng để mô tả một tình huống hoặc kịch bản cụ thể về cách mà hệ thống sẽ được sử dụng. Nó mô tả các bước mà người dùng thực hiện để tương tác với hệ thống và các chức năng hệ thống cần thiết để hỗ trợ các bước đó.
 

Use Case được dùng để hiểu rõ các yêu cầu và đặc điểm của một hệ thống, xác định hành vi và kịch bản sử dụng của người dùng, đồng thời xác định các yếu tố quan trọng trong việc phát triển phần mềm. Nó là một cách tiếp cận hợp lý để phân tích và mô tả các tác động của hệ thống.
 

Use Case thường được biểu diễn dưới các dạng biểu đồ, ví dụ như biểu đồ Use Case UML (Unified Modeling Language). Mỗi Use Case được dùng để mô tả một tình huống cụ thể, bao gồm: tương tác, các hành vi và kết quả mong đợi. Những Use Case này sau đó có thể được sử dụng làm cơ sở để thiết kế, phát triển và kiểm thử hệ thống.
 

Ví dụ: Đối với một hệ thống quản lý thư viện online. Trong đó: 

User: Người đọc thư viện.
Yêu cầu chức năng: Mượn và trả sách trực tuyến.
Use Case: Mượn sách trực tuyến

• Người đọc đăng nhập và chọn "Mượn Sách".
• Hệ thống hiển thị sách có sẵn, người đọc chọn và xác nhận.
• Hệ thống kiểm tra sách và cập nhật thông tin.
• Nếu không đủ sách, thông báo cho người đọc chọn lại.
• Nếu quá hạn trả, gửi thông báo và tính phí.
• Hệ thống xác nhận mượn sách thành công.

Use Case giúp đội phát triển hiểu cách người đọc và hệ thống tương tác khi mượn sách trực tuyến. Từ đó, BA có cơ sở cho quá trình thiết kế và triển khai hệ thống.

XEM THÊM:

• Phân biệt Sketch, Wireframe, Mockup, và Prototype?
• BRD là gì? Tầm quan trọng của BRD trong dự án kinh doanh
• Diagram là gì? Tổng hợp các loại diagram phổ biến cho dân BA

Các thành phần trong sơ đồ Use Case

Theo Topchuyengia, các thành phần chính trong Use Case gồm: 

Tên Use Case

Tên Use Case sẽ thể hiện mục tiêu chính của Use Case là gì. Với hệ thống quản lý thư viện online trên thì tên Use Case là “Mượn sách trực tuyến”.

Mô tả Use Case

Trong phần này, BA sẽ cần chú ý đến 3 yếu tố quan trọng là:

• Mục tiêu: Mục tiêu cần cụ thể và rõ ràng mà Use Case muốn đạt được. Trong ví dụ trên, mục tiêu là “cung cấp phương tiện cho người đọc mượn sách thuận tiện”.
• Từng bước thực hiện: BA cần mô tả chi tiết từng bước người dùng và hệ thống thực hiện để đạt được mục tiêu.
• Mô tả kết quả: BA cần xác định những gì sẽ xảy ra sau khi Use Case được thực hiện thành công, ví dụ như: "Người đọc nhận được xác nhận mượn sách thành công".

Tác nhân (Actor)

BA cần xác định người dùng hoặc hệ thống nào tương tác với Use Case, ví dụ: "Người đọc sách trong thư viện."

Tiền điều kiện (Preconditions)

Đây là các điều kiện phải thỏa mãn trước khi Use Case được thực hiện, ví dụ: "Người đọc đã đăng nhập vào hệ thống."

Các bước (Steps)

Phần này sẽ mô tả chi tiết về các bước cần thiết để thực hiện Use Case. Những bước này cần được mô tả theo thứ tự logic và dễ hiểu.

Kết quả mong đợi (Expected Outcome)

Phần này mô tả về kết quả mong đợi sau khi Use Case được thực hiện thành công. Kết quả có thể là một trạng thái mới của hệ thống, thông báo cho người dùng hoặc bất kỳ tác động nào khác của Use Case..

Hậu điều kiện (Postconditions)

Với thành phần Postconditions, BA cần liệt kê các điều kiện mà hệ thống hoặc người dùng sẽ đạt được sau khi Use Case kết thúc, ví dụ: "Thông tin sách được cập nhật trong cơ sở dữ liệu".

Tìm hiểu thêm các bài viết liên quan:

• Activity diagram là gì? Hướng dẫn sử dụng cho BA
• Class Diagram là gì? Cách thiết kế Class Diagram hiệu quả
• Sequence Diagram là gì - Cẩm nang từ A đến Z cho người mới

Giai đoạn xây dựng được một Use Case hoàn chỉnh

Dưới đây là cách để bạn xây dựng một Use Case hoàn chỉnh nhất:

Trong giai đoạn mô hình hoá:

• Bước 1: Xây dựng ngữ cảnh cho hệ thống.
• Bước 2: Xác định các Actor một cách cụ thể.
• Bước 3: Xác định các Use Case một cách cụ thể.
• Bước 4: Định nghĩa mối quan hệ giữa các Actor và Use Case (người dùng và hệ thống).
• Bước 5: Chi tiết hoá mối quan hệ bằng cách đánh giá các Actor và Use Case.

Trong giai đoạn cấu trúc:

• Bước 1: Đánh giá mối quan hệ Include.
• Bước 2: Đánh giá mối quan hệ Extend.
• Bước 3: Đánh giá mối quan hệ Generalization.

Trong giai đoạn review:

• Bước 1: Tiến hành kiểm tra để đảm bảo tính phát triển phù hợp và đúng đắn của hệ thống dựa trên các đặc tả được đưa ra.
• Bước 2: Thực hiện thẩm định và phê chuẩn để đảm bảo rằng tiến trình phát triển của hệ thống đáp ứng đúng nhu cầu của khách hàng và người dùng cuối.

Lợi ích khi sử dụng Use Case

Biểu đồ Use Case giúp xác định các thành phần và quy trình chính hình thành hệ thống. Chúng cũng là công cụ hữu ích trong việc phân tích tại các buổi họp người dùng. Chúng làm rõ các yêu cầu của hệ thống đang được mô hình hóa và được dùng để soạn thảo kịch bản kiểm thử.

Sử dụng công cụ vẽ biểu đồ Use Case trực tuyến sẽ giúp bạn tạo ra biểu đồ hiệu quả hơn. Bạn có thể chỉnh sửa nhiều lần mà không lo bản vẽ bị lộn xộn. Nó còn cho phép bạn chia sẻ biểu đồ một cách dễ dàng và kiểm tra kết quả mọi lúc mọi nơi. Do đó sử dụng công cụ này là rất tiện lợi và đa dạng.

Phân loại Use Case trong hệ thống phần mềm

Đây là các Use Case quan trọng nhất và mang lại giá trị cốt lõi cho người dùng. Primary Use Case thường mô tả các chức năng chính của hệ thống và đáp ứng trực tiếp những nhu cầu từ phía người dùng. Ví dụ: Use Case "Đăng nhập" trong hệ thống quản lý tài khoản, Use Case "Đặt hàng" trong hệ thống thương mại điện tử.

Use Case mở rộng (Use Case Extension)

Loại Use Case này sẽ bổ sung thêm chức năng cho Use Case chính, giúp tăng cường tính linh hoạt và khả năng sử dụng của hệ thống. Extension Use Case xảy ra khi một Use Case chính được mở rộng khi thêm các chức năng bổ sung hoặc các luồng làm việc tùy chọn. Ví dụ: Use Case "Quên mật khẩu" là Use Case mở rộng của Use Case "Đăng nhập", cung cấp chức năng khôi phục mật khẩu cho người dùng.

Use Case thay thế (Alternative Use Case)

Loại Use Case này mô tả các hành vi thay thế có thể xảy ra trong quá trình sử dụng hệ thống, giúp xử lý các tình huống ngoại lệ. Alternative Use Case xảy ra khi có nhiều phương pháp hoặc lựa chọn khác nhau để đạt được một mục tiêu tương tự. Để hiểu hơn, bạn có thể hình dung Use Case "Xử lý lỗi thanh toán" là Use Case thay thế của Use Case "Đặt hàng", cung cấp phương án xử lý khi thanh toán không thành công.

Tìm hiểu thêm: Tổng quan về biểu đồ UML