Sequence Diagram là gì? Giải thích chi tiết kèm ví dụ minh họa

Sequence diagram là gì?

Sequence Diagram (Biểu đồ trình tự) là một công cụ đắc lực trong lĩnh vực lập trình, giúp mô tả trực quan các tương tác giữa các đối tượng trong hệ thống phần mềm theo trình tự thời gian. Nhờ khả năng hiệu quả này, Sequence Diagram được ứng dụng rộng rãi trong các giai đoạn thiết kế, phát triển, kiểm thử và tài liệu hóa phần mềm.

Ví dụ như có một bài toán yêu cầu xuất ra màn hình các số nguyên tố bé hơn n:

• Đầu tiên chương trình sẽ nhận thông tin input là một số n
• Tiếp đó chương trình sẽ chạy vòng lặp từ 0 đến n
• Sau đó kiểm tra trong đó đâu là số nguyên tố
• Cuối cùng, output trả về là các số nguyên tố xuất hiện trên màn hình

Quá trình thực hiện các chức năng từ lúc nhận input, chạy vòng lặp, kiểm tra rồi trả về kết quả được tiến hành theo một trình tự với sự tham gia của các hàm, các đối tượng. Chúng sẽ được trực quan hóa bằng bản vẽ và đó chính là Sequence Diagram.

XEM THÊM:

• Root Cause là gì? Các bước thực hiện Root Cause cơ bản

Bạn cần hỗ trợ về “Sequence diagram” để mô tả các tương tác trong hệ thống của bạn? Hãy đặt câu hỏi của bạn vào form NGAY TẠI ĐÂY trên ứng dụng Askany và các chuyên gia phân tích nghiệp vụ của chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về cách thiết kế và sử dụng Sequence diagrams một cách hiệu quả.

Thành phần chính trong Sequence Diagram

Sau khi đã biết khái niệm sequence diagram là gì thì bạn cũng nên biết thêm về các thành phần có trong biểu đồ đó.

Đối tượng

Đối tượng được ký hiệu bằng hình chữ nhật (kí hiệu là Lifeline trong StarUML) dùng để biểu diễn cho cả Class và Object. Chúng được phân biệt với nhau bởi dấu gạch đứt khúc đứng trước tên của Object.

Ô vuông này dùng để tượng trưng cho các lớp, những đối tượng mà bạn sẽ sử dụng trong quá trình thực thi code.

Dấu gạch đứt khúc ở phía dưới hình chữ nhật chính là đường đời của đối tượng, nó thể hiện quá trình thực hiện thao tác của đối tượng từ lúc khởi tạo đến lúc biến mất.

Message

Message được dùng để thể hiện thông điệp đối tượng này truyền sang cho đối tượng khác, đó có thể là những kết quả gửi đi, trả về, ...

Một số kiểu Message thường gặp bao gồm:

• Synchronous Message: Là thông điệp cần có một request trước cho hành động tiếp theo.
• Asynchronous Message: Là thông điệp không cần phải có request trước đó cho hành động tiếp theo.
• Self Message: Là thông điệp tự gửi cho chính mình để thực hiện các hàm như check/ valid dữ liệu.
• Reply Message/Return Message: Là thông điệp trả lời lại những request.

Hướng dẫn các bước xây dựng Sequence Diagram

Sau khi đã hiểu Sequence diagram là gì và các thành phần trong Sequence Diagram, tiếp theo chúng ta sẽ điểm qua 3 bước mà Business Analyst xây dựng loại biểu đồ này bạn nhé.

Bước 1: Biết rõ các chức năng cần thiết kế

Dựa vào Use Case Diagram / User Story hoặc Requirement mà bạn có thể lựa chọn chức năng để thiết kế.

Chú ý: Mỗi chức năng chính là một Sequence Diagram riêng biệt.

Ví dụ dưới đây, Topchuyengia sẽ chọn chức năng Login cho một trang web Java theo mô hình MVC

Nếu bạn chưa biết cách viết user story bạn có thể đọc thêm tại đây.

Bước 2: Xác định các bước để thực hiện

• Người dùng nhập tài khoản, mật khẩu vào khung Login
• Người dùng nhấn nút Login
• Form Login sẽ tiến hành gửi request đến Controller chính
• Controller chính tiếp tục gửi request đến User Controller để thực hiện các hàm
• User Controller sẽ gọi cho UserDAO để thực hiện hàm checkLogin()
• UserDAO sẽ vào database, tiến hành tìm resultset có tài khoản và mật khẩu tương ứng để trả về
• Nếu có tồn tại tài khoản và mật khẩu đó, nó sẽ trả về một trang html thông báo đăng nhập thành công cho người dùng
• Nếu không thì nó trả về một html thông báo tài khoản hay mật khẩu bị sai và yêu cầu đăng nhập lại

Bước 3: Xác định các đối tượng tham gia vào

Dựa vào ý tưởng trên, bạn có thể nhận thấy các đối tượng

• Người dùng được biểu diễn bởi Actor (Actor được thêm vào riêng biệt từ model)
• Browser là Class cho phép người dùng tương tác
• DispatcherController là Object nhận button và gửi thao tác đến các controller khác
• UserController là Object nhận và xử lý dữ liệu
• UserDAO là Object truy cập database
• DataBase là Class lưu trữ các tài khoản, mật khẩu
• View là Class trả về trang html hiển thị cho người dùng

Do có 2 trường hợp là login thành công hoặc thất bại, nên cần dùng thêm Combined Fragment để tạo ra một khung điều kiện với 2 operand là true hoặc false.

Sau khi xác định các bước và các đối tượng liên quan, ta có thể vẽ Sequence Diagram được.