Thao túng tâm lý: Dấu hiệu nhận biết và cách đối phó hiệu quả

Thao túng tâm lý là gì?

Thao túng tâm lý (Psychological manipulation) là hình thức lạm dụng tâm lý thông qua việc bóp méo sự thật, bạo hành tâm lý và cảm xúc của người khác nhằm mục đích chiếm lấy quyền kiểm soát hoặc đạt được một số lợi ích và đặc quyền từ người đó. Thao túng tâm lý có thể xảy ra trong bất kỳ mối quan hệ nào, từ gia đình, bạn bè, người yêu cho đến cả đồng nghiệp.

Tìm hiểu thêm: Chi phí khám tâm lý mới nhất 2024. Tham khảo ngay!

7 Dấu hiệu nhận biết thao túng tâm lý

Hành vi gây hấn thụ động

Người thao túng tâm lý thường có hành vi gây hấn thụ động (passive-aggressive) bằng cách gián tiếp thể hiện sự tức giận với nạn nhân. Ban đầu họ đồng ý với một vấn đề nào đó, nhưng sau đó họ sẽ tìm cách thể hiện rằng họ không muốn như thế nữa qua những hành động hoặc cảm xúc như sau:

• Từ chối cuộc nói chuyện mang tính xây dựng, thái độ phẫn nộ và chống đối.
• Châm biến và im lặng với những việc bạn làm, không góp ý nhưng lại nêu ý kiến của mình.
• Thái độ thất vọng, không hài lòng với hành động của bạn, khiến bạn cảm giác lo lắng và căng thẳng.
• Gây ra những sai lầm làm trì hoãn công việc đang thực hiện.

Bạo hành tâm lý

Bạo hành tâm lý được thể hiện chủ yếu qua các lời chỉ trích hoặc đe dọa liên tục. Sau đây là các hình thức bạo hành tâm lý thường thấy nhất:

• Bạo hành tâm lý trên mạng xã hội: Với sự phát triển nhanh chóng của mạng xã hội, người thao túng tâm lý đã lợi dụng để lan truyền tin đồn sai sự thật nhằm hạ bệ danh dự của nạn nhân. Trong nhiều trường hợp, nạn nhân có thể phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng như trầm cảm hoặc thậm chí là tự sát.
• Hình thức bắt nạt quan liêu: Đây là cách bạo hành tâm lý thông qua việc sử dụng những giấy tờ, thủ tục hoặc luật pháp để phá hoại, gây khó khăn và áp đảo đối với nạn nhân.
• Hình thức bắt nạt trí tuệ: Hình thức bạo hành tâm lý này thường xảy ra ở các lĩnh vực tài chính, kinh doanh và bán hàng. Theo đó, một số người sẽ tự cho mình là chuyên gia và dùng kiến thức để khiến nạn nhân tin vào những điều mình nói, cũng như phụ thuộc hoàn toàn vào họ.

Bóp méo sự thật

Bóp méo sự thật (distortion-gaslight) là hành vi nói dối hoặc giả vờ như không biết về một việc nào đó của người thao túng tâm lý, khiến nạn nhân hoang mang và nhanh chóng tin họ. Bên cạnh đó, một số hình thức tinh vi hơn của bóp méo sự thật đó là người thao túng sẽ nghi ngờ nạn nhân, đặt ra các câu hỏi về khả năng và năng lực của đối phương, từ đó làm cho nạn nhân không tin vào năng lực của mình, đồng thời mất đi sự quyết đoán.

Sự tội lỗi và cảm thông

Người thao túng tâm lý thường có xu hướng đóng vai thành nạn nhân hoặc liên tục gợi nhớ những lỗi lầm và ân huệ trong quá khứ. Điều này nhằm khơi dậy sự thương cảm, đồng cảm ở người bị thao túng tâm lý để họ đạt được các mục đích cá nhân của mình.

Im lặng và phớt lờ

Một dấu hiệu khác của thao túng tâm lý đó là sự phớt lờ. Cụ thể, người thao túng sẽ chủ động phớt lờ nạn nhân bằng cách dùng sự im lặng. Qua đó, tạo nên sự mất cân bằng quyền lực, cũng như khiến nạn nhân phải khao khát sự gần gũi và tìm cách quay lại như lúc trước.

So sánh với người khác

So sánh nạn nhân với người khác là một dấu hiệu điển hình của thao túng tâm lý. Người thao túng sẽ cố gắng so sánh nạn nhân với ai đó để khiến họ cảm thấy lo lắng, thiếu tự tin. Song song đó, người thao túng có thể gây áp lực cho nạn nhân bằng việc thay thế người khác ở vị trí đó của họ.

Tạo sự thân thiết, gần gũi bất thường

Nếu bạn có một mối quan hệ thân thiết bất thường, đối phương thường thể hiện tình cảm nồng nhiệt và dành những lời khen không chân thật thì rất có thể bạn đang bị thao túng tâm lý. Đây được xem là dấu hiệu thao túng tâm lý mà ở đó nạn nhân sẽ bị rơi vào một mối quan hệ giả tạo, không bền vững, điều này nhằm giúp người thao túng đạt được các mục đích của riêng mình.

Cách đối phó với hành vi thao túng tâm lý

Nếu bạn thường xuyên phải đối mặt với các hành vi thao túng tâm lý từ một số mối quan hệ độc hại, dù biết rằng rất khó để thoát khỏi chúng hoàn toàn, bạn vẫn có thể áp dụng các cách đối phó như sau:

• Dùng lời nói để khẳng định bản thân và ranh giới của mình.
• Tránh tiếp xúc hoặc có mối quan hệ với những người thể hiện tình cảm thái quá, giả tạo.
• Trao đổi, thảo luận với mọi người về vấn đề thao túng tâm lý để nhận được lời khuyên hoặc chia sẻ từ họ.
• Không đưa ra quyết định vội vàng khi gặp một vấn đề nào đó, hãy dành thời gian suy nghĩ thật kỹ để tránh những điều hối tiếc sau này.