Percentile là gì? Hướng dẫn cách tính Percentile chi tiết

Percentile là gì?

Chỉ số Percentile là gì? Đây là một khái niệm dùng trong xác suất thống kê, tuy nhiên lại được các chuyên viên Data Analyst dùng nhiều nhất trong mảng Total Rewards. Percentile được định nghĩa là “bách phân điểm” hoặc “bách phân vị”, hiểu đơn giản thì là nó chia sẻ tập dữ liệu thành 100 điểm/ vị trí/ phần trăm, các điểm/ vị trí/ phần trăm này sẽ tương ứng với một hoặc nhiều điểm dữ liệu (data point) có giá trị cùng nằm trong một khoảng nhất định và khi định vị tại các điểm đó thì ta có các Pi. Theo đó, Pi là tập hợp các data points có giá trị cao hơn i% và không vượt (i+1)% của các data points còn lại.

Nếu bạn quan tâm và muốn tìm hiểu sâu hơn về ngành phân tích dữ liệu, hãy tham khảo ngay top 5 khóa học Data Analyst chất lượng được đánh giá cao bởi các chuyên gia hàng đầu.

Ý nghĩa của chỉ số Percentile

Percentile có ý nghĩa biểu thị vị trí tương quan của một giá trị đối với một giá khác trong tập dữ liệu như thế nào. Ví dụ, bạn thi đại học, điểm mỗi môn bạn được 8/10 thì điều này không có nghĩa bạn đỗ đại học. Thực tế, nó còn phụ thuộc vào điểm số của những người cùng ứng tuyển vào trường bạn đang thi. Số điểm 8/10 mỗi môn nó chỉ có ý nghĩa khi bạn biết được mình thuộc nhóm % nào của những người cùng ứng tuyển. Nếu bạn thuộc top 10% điểm cao nhất (điểm số của bạn cao hơn 90% người còn lại) tương đương với P90 thì con số này sẽ trở nên ý nghĩa hơn, cho thấy bạn có cơ hội đỗ vào trường rất cao.

Những lợi ích Percentile mang lại

Về cơ bản, Percentile được đánh giá là yếu tố quan trọng và mang lại nhiều giá trị đặc biệt cho lĩnh vực phân tích dữ liệu, hỗ trợ người dùng đưa ra những quyết định thông minh. Một số lợi ích nổi bật của Percentile bạn không nên bỏ qua:

• Mô tả phân tích dữ liệu: Percentile giúp các nhà phân tích dữ liệu và thống kê hiểu rõ cách dữ liệu lan truyền trong toàn bộ tập dữ liệu. Ngoài ra, xác định Percentile còn giúp chúng ta nhận biết dữ liệu có bị sai lệch, phân phối đồng đều hoặc có chứa các giá trị ngoại lai quá mức hay không.
• Xác định dữ liệu ngoại lai: Các giá trị cực đoan hoặc ngoại lai có thể tác động đáng kể đến quá trình phân tích dữ liệu. Do đó, tính toán Percentile giúp chúng ta xác định dễ dàng các điểm dữ liệu bất thường, cũng như tìm ra được nguyên nhân của sự sai lệch so với định mức.
• Xác định điểm số và xếp hạng: Percentile được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực giáo dục với mục định tính toán điểm số của học sinh. Điều này giúp xếp hạng thành tích giữa các học sinh nhanh chóng, đồng thời cung cấp những hiểu biết sâu sắc, mang lại giá trị cho các nhà giáo dục và nhà hoạch định chính xác.
• Phân tích tiền lương và thu nhập: Trong lĩnh vực kinh  doanh, Percentile được sử dụng để hỗ trợ sự phân bổ thu nhập và đánh giá hiệu quả sự chênh lệch. Ví dụ, thu nhập trung bình đại diện cho phân vị thứ 50 để biểu thị điểm giữa của phân bổ thu nhập.

Ứng dụng của Percentile trong thực tế

Percentile được xem là thước đo của thống kê có giá trị sử dụng trong nhiều ứng dụng khác nhau, từ đó giúp các nhà phân tích hiểu và làm việc với dữ liệu nhanh chóng, tối ưu. Một số ứng dụng thực tế của Percentile phải kể đến như:

Giáo dục

Percentile được sử dụng trong lĩnh vực giáo dục với mục đích đánh giá và so sánh kết quả học tập giữa các học sinh. Bên cạnh đó, nó còn hỗ trợ giáo viên có cái nhìn tổng quan hơn về năng lực của từng học sinh để đưa ra các định hướng phù hợp cho các em.

Chăm sóc sức khỏe

Percentile thường được áp dụng trong các biểu đồ tăng trưởng của trẻ em, việc này cho phép các chuyên gia y tế dễ dàng theo dõi cân nặng và chiều cao của của mỗi trẻ. Ngoài ra, chỉ số Percentile còn có giá trị lớn trong nghiên cứu y học để đo lường sức khoẻ dân số.

Tài chính

Trong phân tích tài chính và đầu tư, Percentile đóng vai trò rất quan trọng, chỉ số này giúp xác định mức độ phát triển kinh tế của từng thành phần khác nhau trong xã hội. Đồng thời, Percentile còn cung cấp khả năng đánh giá hiệu quả đầu tư so với tiêu chuẩn trong quản lý danh mục đầu tư.

Nghiên cứu thị trường

Percentile hỗ trợ các nhà phân tích dữ liệu tìm hiểu chính xác hành vi và sở thích của người tiêu dùng. Thêm vào đó, chỉ số này còn được sử dụng để thực hiện các phân tích dữ liệu khảo sát, giúp doanh nghiệp xác định được thị trường mục tiêu, qua đó thiết lập chiến lược định giá thành công.

Nghiên cứu môi trường

Đối với lĩnh vực khoa học môi trường, Percentile được sử dụng trong nghiên cứu các biến số như nhiệt độ, lượng mưa hoặc mức độ ô nhiễm,... Điều này tạo cơ hội cung cấp các thông tin chuyên sâu về các hiện tượng cực đoan và mô hình khí hậu để con người có những biện pháp phòng tránh kịp thời.

Cách tính Percentile chi tiết

Làm thế nào để tính Percentile? Dưới đây là các bước tính toán chi tiết chỉ số Percentile mà bạn có thể tham khảo:

Bước 1: Sắp xếp dữ liệu

Đầu tiên, bạn cần sắp xếp dữ liệu theo thứ tự từ giá trị nhỏ nhất đến giá trị lớn nhất. Cần chú trọng bước này bởi chỉ số Percentile sẽ phụ thuộc vào thứ hạng của các giá trị trong tập dữ liệu.

Bước 2: Xác định vị trí Percentile mong muốn

Percentile hiển thị tỷ lệ phần trăm điểm dữ liệu bên dưới một số nhất định có thể thay đổi từ 1 đến 99. Ví dụ, giá trị dữ liệu là 75% thì sẽ nằm ở phân vị thứ 75.

Bước 3: Tính chỉ số Percentile (PI)

Vị trí của Percentile mong muốn so với các Percentile khác trong tập dữ liệu được biểu thị bằng chỉ số Percentile (PI) dưới dạng số thập phân. Công thức tính chỉ số Percentile như sau:

PI = (P/100)*(N1)

Bước 4: Xác định chỉ số Percentile là số nguyên hay thập phân

Sau khi tính toán, nếu chỉ số Percentile là số nguyên sẽ được biểu thị bằng giá trị tại vị trí đó trong dữ liệu được sắp xếp. Còn nếu là số thập phân, thì bạn cần làm tròn giá trị đó lên số nguyên tiếp theo.

Bước 5: Tính giá trị Percentile

Giá trị Percentile chính là giá trị tại vị trí đó (nếu vị trí đó là số nguyên). Nếu vị trí cung cấp dưới dạng số thập phân, bạn áp dụng công thức tính nội suy tuyến tính để xác định được giá trị Percentile như sau:

Giá trị phần trăm = Giá trị tại K (PI - K) x (Giá trị tại L - Giá trị tại K)

Bước 6: Giải thích Percentile

Sau khi tính giá trị Percentile, lúc này bạn có thể hiểu giải thích nó như giá trị phần trăm điểm dữ liệu được chỉ định nằm dưới. Ví dụ, bạn tính được phân vị thứ 75 là 80, điều này có nghĩa là 75% điểm dữ liệu trong tập dữ liệu nằm dưới giá trị 80.

Hiện nay, một số phần mềm thống kê và bảng tính có chức năng tính toán Percentile, điều này có thể tiết kiệm thời gian và công sức khi tính toán thủ công. Tuy nhiên, hiểu được quy trình cơ bản sẽ giúp diễn giải kết quả và đảm bảo độ chính xác.

Để biểu diễn giá trị Percentile một cách trực quan nhất đến khách hàng hoặc chủ doanh nghiệp, bạn nên tham khảo thêm cách chọn Chart Data.