Đặc tả yêu cầu phần mềm là gì? Viết như thế nào hiệu quả?

Định nghĩa đặc tả yêu cầu phần mềm

Theo Topchuyengia, đặc tả yêu cầu phần mềm là một tài liệu mô tả chi tiết những yêu cầu cần thiết để phát triển một hệ thống phần mềm. Tài liệu này sẽ cung cấp thông tin cho stakeholder như khách hàng, nhà phát triển, quản lý dự án. Mục tiêu của tài liệu này là đảm bảo hệ thống sẽ đáp ứng đầy đủ và chính xác yêu cầu của khách hàng/ sếp. 

Nhìn chung, tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm thường gồm những mục chính là:

• Giới thiệu: Phần này để mô tả mục đích, phạm vi, bối cảnh của hệ thống phần mềm.
• Yêu cầu chức năng: Ở phần này, BA sẽ mô tả chi tiết các chức năng mà hệ thống cần thực hiện để đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
• Yêu cầu phi chức năng: Đây là những yêu cầu không ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng như bảo mật, hiệu suất, v.v.
• Yêu cầu giao diện người dùng: Phần này sẽ mô tả cách người dùng tương tác với hệ thống.
• Yêu cầu dữ liệu: Ở phần này, BA sẽ cung cấp cấu trúc và quy tắc xử lý dữ liệu để xác xác định dữ liệu mà hệ thống sẽ lưu trữ và xử lý. 
• Yêu cầu hệ thống: Cuối cùng là BA phải đặc tả các yêu cầu liên quan đến cấu trúc phần cứng và phần mềm mà hệ thống sẽ tương tác. 

Ví dụ: Một công ty X đang phát triển một ứng dụng mới để quản lý khách hàng. Mục Giới thiệu của tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm có thể bao gồm các thông tin sau:

Mục Giới thiệu

• Mục đích của ứng dụng: Ứng dụng sẽ được sử dụng để quản lý khách hàng, bao gồm việc tạo mới, cập nhật, và xóa khách hàng.
• Phạm vi của ứng dụng: Ứng dụng sẽ bao gồm các chức năng sau:
• Tạo mới khách hàng
• Cập nhật thông tin khách hàng
• Xóa khách hàng
• Tìm kiếm khách hàng
• Xem danh sách khách hàng
• Bối cảnh của ứng dụng: Ứng dụng sẽ được sử dụng bởi nhân viên kinh doanh của công ty.

Mục Yêu cầu chức năng
Mục Yêu cầu chức năng của tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm sẽ mô tả chi tiết các chức năng mà ứng dụng cần thực hiện. Trong ví dụ trên, các yêu cầu chức năng có thể bao gồm các yêu cầu sau:

• Yêu cầu 1: Người dùng phải có thể tạo mới một khách hàng bằng cách cung cấp các thông tin sau:
  • Tên khách hàng
  • Địa chỉ khách hàng
  • Số điện thoại khách hàng
  • Email khách hàng
• Yêu cầu 2: Người dùng phải có thể cập nhật thông tin của một khách hàng.
• Yêu cầu 3: Người dùng phải có thể xóa một khách hàng.
• Yêu cầu 4: Người dùng phải có thể tìm kiếm khách hàng bằng tên, địa chỉ, hoặc số điện thoại.
• Yêu cầu 5: Người dùng phải có thể xem danh sách tất cả khách hàng.

Mục Yêu cầu phi chức năng
Mục Yêu cầu phi chức năng của tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm sẽ mô tả các yêu cầu không ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng của ứng dụng, chẳng hạn như bảo mật, hiệu suất, và khả năng sử dụng. Trong ví dụ trên, các yêu cầu phi chức năng có thể bao gồm các yêu cầu sau:

• Yêu cầu 6: Ứng dụng phải được bảo mật bằng xác thực hai yếu tố.
• Yêu cầu 7: Ứng dụng phải có khả năng xử lý 1000 giao dịch mỗi giây.
• Yêu cầu 8: Ứng dụng phải dễ sử dụng và dễ học.

Mục Yêu cầu giao diện người dùng
Mục Yêu cầu giao diện người dùng của tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm sẽ mô tả cách người dùng tương tác với ứng dụng. Trong ví dụ trên, các yêu cầu giao diện người dùng có thể bao gồm các yêu cầu sau:

• Yêu cầu 9: Ứng dụng phải sử dụng giao diện đồ họa người dùng (GUI) trực quan và dễ sử dụng.
• Yêu cầu 10: Ứng dụng phải cung cấp các lời nhắc và hướng dẫn rõ ràng cho người dùng.

Mục Yêu cầu dữ liệu
Mục Yêu cầu dữ liệu của tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm sẽ cung cấp cấu trúc và quy tắc xử lý dữ liệu để xác định dữ liệu mà hệ thống sẽ lưu trữ và xử lý. Trong ví dụ trên, các yêu cầu dữ liệu có thể bao gồm các yêu cầu sau:

• Yêu cầu 11: Ứng dụng sẽ lưu trữ dữ liệu khách hàng trong một cơ sở dữ liệu SQL.
• Yêu cầu 12: Các trường dữ liệu của bảng khách hàng sẽ bao gồm:
  • Tên khách hàng (varchar(50))
  • Địa chỉ khách hàng (varchar(255))
  • Số điện thoại khách hàng (varchar(10))
  • Email khách hàng (varchar(255))

Mục Yêu cầu hệ thống
Mục Yêu cầu hệ thống của tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm sẽ đặc tả các yêu cầu liên quan đến cấu trúc phần cứng và phần mềm mà hệ thống sẽ tương tác. Trong ví dụ trên, các yêu cầu hệ thống có thể bao gồm các yêu cầu sau:

• Yêu cầu 13: Ứng dụng sẽ được triển khai trên máy chủ Linux.
• Yêu cầu 14: Ứng dụng sẽ sử dụng cơ sở dữ liệu SQL Server.

Thông thường, đặc tả yêu cầu phần mềm sẽ do BA chịu trách nhiệm. Vì BA là người kết nối giữa khách hàng và các bên liên quan. Bên cạnh đó, việc viết tài liệu này theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO/IEC 29148 sẽ giúp đảm bảo tính nhất quán của tài liệu.

XEM THÊM CÁC BÀI VIẾT LIÊN QUAN:

• Giải đáp: BA có cần biết SQL không?
• Requirements management là gì
• Những bước ba thường làm trong dự án

Các yếu tố cấu thành đặc tả yêu cầu

Sau khi đã tìm hiểu đặc tả phần mềm là gì, bây giờ hãy cùng Topchuyengia tìm hiểu xem các yếu tố nào cấu thành đặc tả yêu cầu.

Tài liệu đặc tả yêu cầu hệ thống

Đây là một tập hợp các thông tin quan trọng, ghi chép lại các yêu cầu từ người dùng và quy trình vận hành của hệ thống. Nó xác định yêu cầu hệ thống ở mức độ cao với cách nhìn từ domain. Khách hàng và người cần dùng đến bộ tài liệu sẽ là độc giả chính. Vì vậy, nội dung của đặc tả phải được diễn đạt bằng những từ ngữ chuyên ngành. Bao gồm: các thông tin cơ bản về đối tượng và yêu cầu của hệ thống, môi trường mục tiêu, giả định và những yêu cầu phi chức năng.

Khái niệm được mô tả bằng mô hình và thiết kế để minh họa cho ngữ cảnh hệ thống, các miền thực thể chính, kịch bản sử dụng cũng như luồng quy trình công việc.

Đặc tả yêu cầu hệ thống

Đặc tả yêu cầu hệ thống bao gồm cả 2 thành phần là software và những phần non-software. Theo quan điểm này, các yêu cầu phần mềm có nguồn gốc từ các yêu cầu hệ thống, và dựa vào yêu cầu của hệ thống để dần dần hình thành các yêu cầu của phần mềm.

Đặc tả yêu cầu phần mềm

Đặc tả yêu cầu phần mềm là nền tảng hình thành các thỏa thuận giữa khách hàng và nhà thầu hoặc các nhà cung cấp về chức năng chính xác của sản phẩm phần mềm. Nó cung cấp khả năng đánh giá nghiêm ngặt các yêu cầu trước khi tiến hành vào việc thiết kế và làm giảm thiểu việc thiết kế lại. Đồng thời, nó còn là cơ sở để ước lượng chi phí, rủi ro và lịch trình.

Các tổ chức cũng có thể sử dụng một tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm làm cơ sở để phát triển kế hoạch xác minh và kiểm tra, thông báo cho việc chuyển giao sản phẩm phần mềm cho người dùng mới hoặc nền tảng mới. Và cuối cùng, nó cung cấp một cơ sở để cải thiện lại phần mềm. Đặc tả yêu cầu phần mềm có thể được bổ sung bằng các mô tả chính thức hoặc gần chính thức. Các ký hiệu thích hợp có thể mô tả chính xác hơn so với ngôn ngữ tự nhiên.

Nguyên tắc chung cho việc sử dụng ký hiệu

Các nguyên tắc chung cho việc sử dụng ký hiệu trong đặc tả yêu cầu là chúng phải chính xác và rõ ràng. Điều này là cực kỳ quan trọng cho việc phát triển một phần mềm đáng tin cậy và có độ an toàn cao. Tuy nhiên, việc lựa chọn các kí hiệu thường phụ thuộc vào việc đào tạo, sở thích và kỹ năng của người viết và khách hàng.

Các chỉ tiêu chất lượng như: Chi phí, mức độ hài lòng, hiệu quả, đúng tiến độ, và khả năng tái sản xuất cũng được áp dụng cho đặc tả yêu cầu phần mềm. Ngoài ra, các đặc tả yêu cầu của cá nhân bao gồm mệnh lệnh, chỉ thị, yếu tố tùy chọn và duy trì, với các chỉ số đánh giá bao gồm kích thước, tính dễ đọc, chi tiết kỹ thuật, chiều sâu và cấu trúc của tài liệu.