Bệnh rối loạn dạng cơ thể (Somatoform Disorder) là gì ?

Định nghĩa rối loạn dạng cơ thể là gì?

Rối loạn dạng cơ thể là rối loạn được biểu hiện bằng các triệu chứng thực thể nhưng có nguyên nhân bắt nguồn từ yếu tố tâm lý, đặc biệt là rối loạn cảm xúc, giác quan, tình cảm. Bệnh nhân có thể được nhân viên y tế yêu cầu thực hiện nhiều xét nghiệm nhưng kết quả đều âm tính và không tìm ra bệnh hay tổn thương thực thể nào khác.

Bệnh nhân có thể xuất hiện bất cứ triệu chứng nào, các triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian, có thể có một hoặc hoặc nhiều triệu chứng xuất hiện đồng thời.

Chẳng hạn, bệnh nhân có thể đau đầu, đau bụng dữ dội nhưng khi đi khám, làm các xét nghiệm khác nhau thì không thấy có vấn đề gì bất thường. Rối loạn đau dạng cơ thể rất khó chẩn đoán vì bệnh nhân thường phủ nhận các vấn đề tâm lý của họ.

Hiện nay trên thế giới, khái niệm somatoform disorder - rối loạn dạng cơ thể mới được chấp nhận rộng rãi thay thế cho các khái niệm như rối loạn triệu chứng cơ thể, rối loạn cơ thể hóa, rối loạn chức năng sinh lý và có nguồn gốc từ tâm căn. Những rối loạn này về cơ bản là một loạt các rối loạn tâm lý được biểu hiện bởi các triệu chứng cơ thể.

Phân loại các rối loạn dạng cơ thể thường gặp

Rối loạn dạng cơ thể bao gồm 5 dạng phổ biến như sau:

• Rối loạn cơ thể hoá: bệnh nhân thường mắc các chứng đau đầu, đau lưng, mỏi cổ, tiêu chảy, táo bón, nuốt khó, buồn nôn, kinh nguyệt không đều… tuy nhiên khi thực hiện nhiều xét nghiệm kết quả vẫn bình thường, bác sĩ kết luận cơ thể không có vấn đề gì.
• Rối loạn chuyển dạng: bệnh nhân có thể bị co giật, nhưng trong các cơn co giật đó bệnh nhân vẫn tỉnh táo. Các cơn co giật nghiêm trọng hơn nếu có nhiều người chú ý và cơn không xảy ra trong khi ngủ. Một số bệnh nhân có dấu hiệu mù nhưng khi di chuyển không bị vấp ngã, bệnh nhân có thể bị liệt nhưng không teo cơ, phản xạ gân xương vẫn bình thường.
• Rối loạn nghi bệnh: bệnh nhân tự khai báo với bác sĩ là mình đang mắc phải một bệnh nan y cần phải được điều trị và họ không tin tưởng vào kết luận mà bác sĩ đưa ra.
• Rối loạn đau: bệnh nhân có cảm giác đau đớn rất nhiều mặc dù không tìm thấy bất kỳ tổn thương thực thể nào. Cơn đau thường không thuyên giảm mặc dù đã sử dụng thuốc giảm đau.
• Rối loạn sợ biến dạng cơ thể: bệnh nhân thường tập trung quá mức vào những khiếm khuyết cơ thể hoặc những khiếm khuyết nhỏ do họ tự tưởng tượng, đặc biệt là những khiếm khuyết trên khuôn mặt.

Đối tượng mắc rối loạn dạng cơ thể

Trong dân số nói chung, cứ 1000-5000 người thì có khoảng 1 người có thể mắc chứng "rối loạn dạng cơ thể", và người ta thấy rằng cứ 100 bệnh nhân trong bệnh viện đa khoa thì có 5-10 người mắc bệnh này.

Trước đây, cứ tưởng chỉ có phụ nữ mới “giả vờ mắc bệnh” thì nay nam giới cũng than phiền về các triệu chứng ở nhiều hệ cơ quan trong cơ thể (như tiêu hóa, tim mạch, tiết niệu, …) nhưng sau khi kiểm tra và thực hiện các xét nghiệm cần thiết thì không tìm ra bệnh. Tuy nhiên, phụ nữ vẫn dễ mắc bệnh hơn nam giới gấp 5 lần. Bệnh này thường khởi phát ở những bệnh nhân trước 30 tuổi.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn dạng cơ thể

• Yếu tố tâm lý trong cuộc sống hàng ngày

Yếu tố tâm lý được cho là nguyên nhân gây ra các triệu chứng thực thể, mặc dù yếu tố tâm lý không phải lúc nào cũng cảm nhận được và không phải lúc nào người bệnh cũng chấp nhận mình đang gặp phải căng thẳng, lo lắng, sợ hãi, buồn phiền, áp lực.

Các tác động tâm lý như lo lắng, căng thẳng, trầm cảm… có thể sinh ra nhiều triệu chứng khác nhau như: suy nhược, chóng mặt, đau đầu, đau lưng, hồi hộp, buồn nôn, đau khớp, nhức đầu, đau bụng… tỷ lệ mắc bệnh được ước tính khoảng 12% ở người lớn, phổ biến ở phụ nữ hơn là ở nam giới. 

• Thay đổi tuổi dậy thì

Rối loạn này thường xuất hiện ở tuổi vị thành niên, khi trẻ trải qua những thay đổi lớn về thể chất và tâm lý. Những người mắc rối loạn chuyển dạng cơ thể thường có những vấn đề phức tạp liên quan đến nỗi sợ hãi chia ly thời thơ ấu, từng bị xâm hại, lạm dụng tình dục hay bỏ rơi.

• Di truyền

Yếu tố di truyền cũng là một nguyên nhân quan trọng gây nên rối loạn dạng cơ thể. Người có cha hoặc mẹ mắc bệnh, đặc biệt vào thời điểm đã sinh con ra thì đứa trẻ cũng có nguy cơ mắc phải rối loạn dạng cơ thể.

XEM THÊM:

• Rối loạn ngôn ngữ là gì ?
• Rối loạn tâm lý tuổi dậy thì ảnh hưởng như thế nào?
• Rối loạn phổ tự kỷ có nguy hiểm không?
• Chữa bệnh Rối loạn hành vi ở trẻ em bằng cách nào ?

Triệu chứng của rối loạn dạng cơ thể là gì ?

Những người mắc chứng rối loạn dạng cơ thể thường rất dễ bị nghi ngờ hoặc hiểu lầm rằng họ đang giả bệnh, bởi vì các triệu chứng đau nhức là có thật, tuy nhiên lại không tìm thấy bất kỳ điểm bất thường nào trong cơ thể. Đặc biệt là họ có xu hướng làm quá lên hoặc gây sự chú ý, nên dễ bị nhầm lẫn là "diễn kịch" có mục đích.

Do vậy chúng ta cần hiểu về các triệu chứng rối loạn dạng cơ thể này bao gồm:

• Đau liên tục ở đâu đó, những cơn đau này thường rõ ràng và nghiêm trọng
• Do không tin tưởng vào kết quả chẩn đoán trước đó và nghi ngờ trình độ chuyên môn của bác sĩ nên thường xuyên đến khám và thay đổi bác sĩ.
• Cảm thấy tức giận nếu yêu cầu khám chữa bệnh không được chấp nhận hoặc nếu kết quả xét nghiệm không như họ mong muốn.
• Luôn có một nỗi sợ hãi mơ hồ về bệnh tật, nghĩ rằng mình mắc bệnh nan y
• Các loại thuốc được bác sĩ chỉ định không mang lại kết quả điều trị hoặc xuất hiện tác dụng phụ nghiêm trọng
• Các triệu chứng tiêu hóa thường gặp ở người bệnh như chán ăn, buồn nôn, …
• Dành quá nhiều thời gian và năng lượng để lo lắng về các triệu chứng sức khỏe
• Có thể bị rối loạn kinh nguyệt hoặc giảm ham muốn tình dục trong 2 năm trở lên
• Một số bệnh nhân có các triệu chứng thực thể như tư thế đứng bất thường; ù tai; điếc một bên hoặc cả hai bên; mù một bên hoặc cả hai bên; liệt cơ hoặc nhược cơ; mất ngôn ngữ hoặc thậm chí co giật.

Bạn cần hiểu là những triệu chứng đau này không phải là giả hay do bệnh nhân tự suy diễn ra. Bởi vì họ thực sự cảm thấy đau, điều này có thể liên quan đến một số yếu tố y tế nào đó nhưng khó xác định nguyên nhân thực thể chính xác. Bệnh nhân thường không chấp nhận vấn đề tâm lý của bản thân, không hợp tác với bác sĩ và gây ra nhiều khó khăn cho việc điều trị.

Bệnh rối loạn dạng cơ thể có nguy hiểm không?

Người bệnh phải thường xuyên chịu những cơn đau đớn về cả tinh thần lẫn thể xác một mình mà không có bất cứ cách nào giảm bớt. Điều này dần dần cũng làm cho cơ thể suy nhược vì những cơn đau khiến người bệnh không ăn uống được gì, không còn niềm vui trong cuộc sống.

Những đau đớn thể xác không thể loại bỏ cùng những nỗi đau tình thần, lâu dần theo thời gian sẽ khiến bệnh nhân ngày càng suy sụp. Đặc biệt, nếu bệnh nhân phải đối mặt với những câu hỏi nghi ngờ về tình trạng bệnh lại càng khiến họ trở nên tức giận và nhạy cảm hơn bình thường. Họ cũng có thể thất nghiệp, khó có công việc ổn định do những trạng thái bất thường của bản thân gây ra. Bệnh nhân thậm chí còn có nguy cơ bại liệt, khuyết tật khiến cuộc sống ngày càng khó khăn hơn.

Đặc biệt những rối loạn cơ thể kéo dài nếu không được điều trị sớm còn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm hoặc rối loạn nhân cách. Khi cơn đau kéo dài không được giải quyết, người ta thường nghĩ đến những hành vi tiêu cực, thiếu suy nghĩ.