Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em - Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết

Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em là gì ?

Theo các chuyên gia, ngay từ khi chào đời, trẻ đã sẵn sàng tiếp nhận và học một ngôn ngữ mới nào đó. Tùy theo môi trường sống và phương pháp, định hướng giáo dục của mỗi gia đình mà trẻ nhỏ sẽ học một hay nhiều ngôn ngữ khác nhau.

Quá trình học và thành thạo một ngôn ngữ mới cần có thời gian. Ngoài ra, mỗi đứa trẻ sẽ có một khả năng tiếp thu riêng và một số cột mốc quan trọng để phát triển ngôn ngữ.

Trẻ nhỏ thường gặp một số trở ngại trong quá trình này, đặc biệt là khi nói đến các âm tiết, từ hoặc sử dụng cấu trúc câu sao cho đúng. Tuy nhiên, hầu hết trẻ em khoảng 5 tuổi đã bắt đầu làm chủ và sử dụng ngôn ngữ một cách thành thạo.

Tuy nhiên, trẻ rối loạn ngôn ngữ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp bằng lời nói với những người xung quanh. Đây được coi là một dạng di chứng não bộ, nguyên nhân chủ yếu là do những vùng não đảm nhận chức năng ngôn ngữ bị tổn thương.

Điều này thường xảy ra khi cơ thể mắc một số bệnh hoặc não bị tổn thương không thể hồi phục, khiến trẻ khó trao đổi và tiếp nhận thông điệp bằng lời nói. Khiếm khuyết khả năng nói có thể ảnh hưởng đến cả người lớn và trẻ em, nhưng phổ biến nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi. Trẻ có thể bị nói ngọng, khó nói, khó diễn đạt, khó bộc lộ ý định của bản thân, không có khả năng hiểu và tiếp nhận tốt lời nói của người khác.

Hai dạng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ

Có nhiều dạng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhưng các chuyên gia của Askany chia thành 2 loại rõ rệt: rối loạn ngôn ngữ tiếp nhận và rối loạn ngôn ngữ biểu đạt.

Rối loạn ngôn ngữ tiếp nhận

Đây là chứng rối loạn ngôn ngữ khiến trẻ nhỏ gặp nhiều khó khăn trong việc hiểu và chấp nhận ngôn ngữ của những người xung quanh. Trẻ nhỏ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và nắm bắt ý nghĩa của các câu nói mà chúng nghe hoặc đọc được. Điều này ít nhiều cũng ảnh hưởng đến quá trình học tập và sinh hoạt hàng ngày của trẻ nhỏ.

Trên thực tế, trẻ mắc chứng rối loạn chấp nhận gặp khó khăn trong việc hiểu những gì người khác đang nói, hiểu ngôn ngữ cơ thể và hiểu các khái niệm, nguyên tắc thông thường. Tình trạng này cần được phát hiện và điều trị sớm để không gây ảnh hưởng lớn đến đời sống thường ngày của bé

Xem thêm: Đặt lịch với bác sĩ tư vấn tâm lý trẻ em online ngay

Rối loạn ngôn ngữ diễn đạt

Những trẻ này gặp rất nhiều khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt mong muốn của mình. Trẻ vẫn sẽ có khả năng hiểu được thông điệp do người khác truyền đạt, nhưng sẽ không biết cách diễn đạt và thể hiện cảm xúc, suy nghĩ và mong muốn của chính mình.

Tình trạng này không chỉ gây khó khăn trong phát âm mà còn ảnh hưởng nhiều đến ngôn ngữ nói và viết của trẻ. Trẻ rối loạn ngôn ngữ diễn đạt gặp nhiều trở ngại trong việc diễn đạt suy nghĩ, sử dụng ngôn ngữ trò chuyện, dùng từ chính xác, không biết cách thể hiện ngôn ngữ cơ thể, đặt câu hỏi, gọi tên sự vật, đồ vật…

Nguyên nhân khiến trẻ bị rối loạn ngôn ngữ

Thông thường, bé từ 2-3 tháng tuổi sẽ bắt đầu giao tiếp tốt với bố mẹ và dần dần bé sẽ phát ra những âm thanh líu lo trong cổ họng. Trẻ từ 7 đến 9 tháng tuổi sẽ dần dần bắt đầu nói những từ đơn giản như mẹ, bố, v.v. và khi được 12 đến 15 tháng tuổi, trẻ sẽ bắt đầu nói rõ ràng hơn và sử dụng những từ đơn giản hơn.

Tuy nhiên, thống kê cho thấy trong các trường hợp rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ, 3% - 5% trẻ không thể tiếp thu ngôn ngữ hoặc diễn đạt bản thân, thậm chí có trẻ gặp phải cả hai vấn đề này khi mới 4 tuổi. Theo nhận định và đánh giá của các chuyên gia, tình trạng này thường do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, một trong số chúng bao gồm:

Do bệnh (hở hàm ếch, thắng lưỡi ngắn,...)

Bệnh tật về thể chất, chẳng hạn như hở hàm ếch, là một trong những lý do phổ biến nhất khiến nhiều trẻ em gặp khó khăn trong việc sử dụng và tiếp nhận ngôn ngữ. Trẻ bị hở hàm ếch thường có một khe hở rộng ở giữa môi, cản trở sự di chuyển của không khí qua cổ họng, mũi và miệng.

Ngoài ra, tình trạng dính thắng lưỡi, phanh lưỡi ngắn hơn bình thường cũng là một trong những nguyên nhân gây cản trở chuyển động của đầu lưỡi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng phát âm lưỡi của trẻ. Hơn nữa, một số vấn đề về sức khỏe thần kinh như bại não,  loạn dưỡng cơ, và chấn thương não cũng có thể là lí do gây nên rối loạn ngôn ngữ ở trẻ.

Bệnh rối loạn xử lý âm thanh

Dựa trên nhiều nghiên cứu và thông tin thu thập được, chứng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em đã được phát hiện là do các vấn đề ở vùng não đảm nhiệm chức năng ngôn ngữ, chẳng hạn như tình trạng mất phối hợp giữa các cử động khi sử dụng ngôn ngữ. 

Ngoài ra, rối loạn ngôn ngữ còn có thể xuất phát từ việc lưỡi, môi và hàm không hoạt động đủ tốt để tạo ra một số từ nhất định. Ngoài ra, nguyên nhân có thể do rối loạn xử lý âm thanh, hiểu đơn giản là không có khả năng hiểu âm thanh được phát ra từ lời nói. Điều này khiến nhiều trẻ nhỏ bị suy giảm khả năng nói và chậm nói hơn so với các bạn cùng trang lứa.

Do trẻ chậm phát triển

Nguyên nhân trẻ bị rối loạn ngôn ngữ có thể liên quan đến tình trạng chậm phát triển. Mặc dù mỗi đứa trẻ sẽ có một tốc độ phát triển và tiếp thu ngôn ngữ khác nhau, nhưng nếu cha mẹ nhận thấy rằng con mình đang phát triển ngôn ngữ nhiều hơn là phát triển vận động hoặc nhận thức hoặc ngược lại thì bố mẹ cũng nên xem đây là vấn đề đáng được lưu tâm.

Rối loạn ngôn ngữ liên quan đến chậm phát triển có thể dẫn đến tình trạng trẻ nói ít hoặc không nói được. Trong tình trạng này, trẻ có thể hiểu được những gì người khác nói và có thể truyền đạt hoặc bắt chước những gì vừa được nói, nhưng đáp lại với khuôn mặt không có biểu cảm hoặc ngữ điệu.

Bệnh thính giác, viêm tai giữa

Theo các chuyên gia, trẻ nhỏ có một số vấn đề về thính giác cũng có nhiều khả năng gặp khó khăn khi nói. Trẻ khiếm thính gặp nhiều khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ, lời nói của những người xung quanh, không nghe được hoặc không nghe rõ âm thanh, tiếng nói từ bên ngoài.

Trong những trường hợp này, khả năng hiểu và nắm bắt từ ngữ của trẻ bị suy giảm, trẻ không thể nói hoặc bắt chước từ của người khác. Trẻ cũng không thể phát âm chuẩn và nói lưu loát như những trẻ khác. Theo đó, các chuyên gia nhận thấy trẻ em dưới 3 tuổi có xu hướng gặp nhiều vấn đề về viêm tai giữa. Tình trạng này nếu không được phát hiện sớm và khắc phục tốt có thể ảnh hưởng đến ngôn ngữ của trẻ.

Khuyết tật trí tuệ, khó khăn trong học tập, tự kỷ

Hội chứng Fragile (hội chứng gãy nhiễm sắc thể X) hay còn gọi là khuyết tật về sự phát triển và trí tuệ cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến làm tăng nguy cơ mắc chứng suy giảm khả năng ngôn ngữ ở trẻ. Trẻ mắc hội chứng này thường có các triệu chứng dễ nhận biết như khuôn mặt thon dài so với bình thường, hàm nhô ra ngoài và thường xuyên nói lắp.

Ngoài ra, khó khăn trong việc học cũng là nguyên nhân gây ra chứng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ. Theo các chuyên gia, do chức năng não bộ còn yếu và kém hiệu quả nên trẻ nhỏ sẽ gặp nhiều trở ngại, khó khăn trong quá trình phát âm và nói, đặc biệt là không sử dụng được ngôn ngữ để giao tiếp.

Yếu tố môi trường, trẻ sinh không đủ tháng

Ngoài những nguyên nhân trên, trẻ em rối loạn ngôn ngữ còn có thể xuất phát từ việc thiếu sự quan tâm, chăm sóc và yêu thương từ những người thân trong gia đình và những người thân yêu. Việc phát triển ngôn ngữ sẽ rất khó khăn nếu trẻ nhỏ ít được tiếp xúc với những người thân yêu và không nghe được những giao tiếp, trò chuyện của những người xung quanh.

XEM THÊM:

• Rối loạn hành vi ở trẻ em
• Rối loạn giấc ngủ ở trẻ em
• Rối loạn phổ tự kỷ
• Rối loạn tâm lý tuổi dậy thì
• Trẻ sơ sinh khóc nhiều có sao không
• Nguyên nhân trẻ quấy khóc nhiều
• Tâm lý những đứa trẻ có cha mẹ ly hôn sẽ ra sao

Ngoài ra, trẻ sinh non dễ gặp phải một số vấn đề về phát triển, bao gồm cả rào cản ngôn ngữ. Các nhà khoa học cho biết thêm, rào cản ngôn ngữ cũng có nhiều khả năng liên quan đến yếu tố di truyền. Trên thực tế, trẻ em mắc chứng rối loạn này thường có nhiều thành viên trong gia đình có tiền sử bị suy giảm khả năng nói.

Dấu hiệu trẻ bị rối loạn phát triển ngôn ngữ

Thông thường, trẻ bị rối loạn ngôn ngữ nói không có quá nhiều triệu chứng rõ ràng để nhận biết. Chỉ khi cha mẹ hoặc người thân để ý kỹ những biểu hiện hàng ngày của trẻ nhỏ thì mới dần phát hiện ra những điều bất thường. Một số triệu chứng rối loạn ngôn ngữ phổ biến ở trẻ bao gồm:

• Nói lắp: là tình trạng trẻ có xu hướng lặp lại hoặc có thể kéo dài âm thanh, trọng âm và từ, làm cho mạch giao tiếp bị ngắt quảng và kéo dài. Triệu chứng này trở nên phổ biến hơn khi trẻ trở mệt mỏi hoặc phải đối mặt với một tình huống khó khăn hoặc bế tắc.
• Giọng nói bất thường: nếu trẻ có vẻ bị khàn hoặc có những sự biến đổi đột ngột về tone giọng thì nhiều khả năng trẻ đang gặp phải một số vấn đề về giọng nói, ngôn ngữ.
• Chứng mất phối hợp động tác (Apraxia): là tình trạng não của trẻ nhỏ sẽ không thể đưa ra được những tín hiệu đến vùng miệng để tạo ra được lời nói chuẩn xác.
• Hiện tượng thay thế âm vị: là tình trạng trẻ dùng âm vị này thay cho một âm vị khác. Ví dụ: chữ “r” đọc thành “g” “rồi” đọc thành “gồi”,...
• Thiếu sót âm vị: là tình trạng trẻ bỏ sót các âm vị ở đầu hoặc cuối của từ ngữ, chẳng hạn như nói “ẹ” thay vì “mẹ” nói “a” thay vì “ba”.
• Âm rung lưỡi: là tình trạng mà trẻ không thể phát âm hoặc phát âm không đúng âm “s” và “r”. 

Những đứa trẻ này có xu hướng không hứng thú với những cuộc trò chuyện, trao đổi và không thể nhớ những gì đã nói dù chỉ mới xảy ra. Trẻ thường không nhớ được tên các đồ vật xung quanh, và thường dùng từ “cái này”, “cái kia” để thay thế. Hoặc một số em có thể dùng từ chưa phù hợp, từ tối nghĩa, sai từ. Trẻ không thể tập trung và lắng nghe người khác trong thời gian dài, nhất là khi xung quanh có tiếng ồn ào, tiếng nói lớn.