Rối loạn nhân cách tránh né (AvPD): Biểu hiện và cách điều trị

Khái niệm rối loạn nhân cách tránh né là gì?

Rối loạn nhân cách tránh né là một trong nhóm rối loạn nhân cách thường gặp. Nói chung, những rối loạn này là những kiểu hành vi dai dẳng không phù hợp với các chuẩn mực văn hóa, xã hội. Có thể hiểu một cách đơn giản, buồn chán đại diện cho rối loạn nhân cách phụ thuộc, trong khi thờ ơ là đại diện cho rối loạn nhân cách tránh né. Hai dạng rối loạn nhân cách này gây ra nỗi đau tinh thần cho cá nhân nào đó hoặc những người xung quanh họ.

Tại sao sự thờ ơ lại đại diện cho chứng rối loạn nhân cách tránh né? Sự thờ ơ là trạng thái không quan tâm đến bất kỳ ai, theo thời gian có thể nảy sinh tâm lý "Tôi không muốn bị làm phiền". Những người mắc chứng rối loạn này thường tự cô lập mình khỏi gia đình hoặc bạn bè. Họ rất nhút nhát và dễ dàng tổn thương khi người khác không hài lòng về mình dù chỉ là điều nhỏ nhặt nhất. Do đó, họ thường tránh các hoạt động xã hội hoặc công việc đòi hỏi sự tương tác với con người. Trong một số trường hợp, bệnh nhân chỉ thu mình, tránh né, nhút nhát hoặc xấu hổ khi tương tác với người khác.

Rối loạn nhân cách tránh né cũng thường biểu hiện bằng cảm giác lo lắng và sợ hãi. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né thường xuyên có cảm giác không thỏa đáng và rất nhạy cảm với việc bị người khác đánh giá tiêu cực. Mặc dù họ cũng muốn tương tác với người khác, nhưng họ có xu hướng tránh giao tiếp xã hội do lo sợ bị người khác từ chối.

Nếu không được điều trị, những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né có thể bị cô lập về mặt xã hội và về lâu dài sẽ gặp khó khăn trong công việc. Họ cũng có nguy cơ bị trầm cảm và lạm dụng chất kích thích.

Nguyên nhân gây nên chứng rối loạn nhân cách tránh né

Nguyên nhân chính xác của chứng rối loạn nhân cách tránh né vẫn chưa được công bố. Tuy nhiên, người ta tin rằng cả 2 yếu tố di truyền và môi trường đều đóng một vai trò nhất định. Người ta cũng tin rằng chứng rối loạn nhân cách tránh né có thể di truyền trong gia đình thông qua gen, nhưng điều này vẫn chưa được khoa học chứng minh. 

Các yếu tố môi trường, đặc biệt là những sự việc đã trải qua trong thời thơ ấu, đóng một vai trò quan trọng. Sự nhút nhát thường là biểu hiện bình thường ở trẻ nhỏ, tuy nhiên nó sẽ kéo dài đến tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành ở những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né. Những người mắc chứng rối loạn này thường trải qua quá khứ khi bị cha mẹ hoặc bạn bè từ chối, điều này có thể ảnh hưởng đến lòng tự trọng và ý thức về giá trị của bản thân họ.

XEM THÊM:

• Rối loạn nhân cách kịch tính nguy hiểm như thế nào
• Rối loạn nhân cách ái kỷ là gì
• Rối loạn nhân cách ranh giới biểu hiện như thế nào

Các triệu chứng thường gặp của AvPD

Đối với những người mắc chứng rối loạn này, nỗi sợ bị từ chối mạnh mẽ đến mức họ chọn cách cô lập hơn là nguy cơ bị từ chối trong một mối quan hệ. Mô hình hành vi ở những người mắc chứng rối loạn này có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng. Ngoài nỗi sợ bị sỉ nhục và bị từ chối, những đặc điểm chung khác của những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né này bao gồm:

• Họ quá nhạy cảm, dễ bị tổn thương bởi những lời chỉ trích hoặc không tán thành từ người khác.
• Họ thậm chí có thể từ chối được thăng chức vì sợ đồng nghiệp sẽ chỉ trích họ.
• Họ có xu hướng tránh né các cuộc họp.
• Họ bị ức chế trong các mối quan hệ do cảm thấy không xứng đáng.
• Họ tránh việc làm quen với bạn mới, trừ trường hợp họ chắc chắn sẽ được đối phương thích.
• Họ có rất ít bạn thân
• Họ cảm thấy lo lắng hoặc sợ hãi tột độ trong các mối quan hệ và môi trường xã hội, khiến họ tránh các hoạt động hoặc công việc liên quan đến việc giao tiếp với người khác.
• Họ có tính cách nhút nhát, lúng túng và e dè trong các tình huống xã hội vì sợ làm sai điều gì đó hoặc bị xấu hổ trước đám đông.
• Họ có xu hướng phóng đại các vấn đề.
• Họ hiếm khi thử bất cứ điều gì mới hoặc nắm bắt cơ hội mới.
• Họ thường trốn tránh trách nhiệm hoặc tham gia các hoạt động mới vì sợ xấu hổ.
• Họ tự vẽ ra hình ảnh xấu về bản thân, tự thấy mình kém cỏi.

Những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né thường hạn chế các tương tác xã hội, kể cả ở nơi làm việc, bởi vì họ sợ rằng sẽ bị chỉ trích hoặc từ chối, hoặc không được chấp nhận. Những bệnh nhân này nghĩ rằng con người sẽ rất nghiêm khắc và sẽ không chấp nhận mình. Kết quả là, những bệnh nhân mắc chứng rối loạn này thường đòi hỏi sự trấn an lặp đi lặp lại, sự hỗ trợ và sự chấp nhận không phán xét trước khi tham gia các hội nhóm hay khi muốn phát triển một mối quan hệ thân mật với ai đó.

Bệnh nhân cũng khó tin rằng ai đó có tình cảm với họ. Thay vào đó, họ thường có khuynh hướng suy nghĩ tiêu cực. Điều này có nghĩa là đối với họ, tất cả các bình luận và chỉ trích đều gây khó chịu, ngay cả khi nó không thực sự như vậy.

Trong các tình huống xã hội, bệnh nhân ngại bày tỏ ý kiến ​​của mình. Lý do là vì họ luôn sợ nói sai, sự ngớ ngẩn trong mắt mọi người. Vì vậy, mỗi khi phải phát biểu ý kiến, họ thường lúng túng, nói lắp, vã mồ hôi tay, như thể vừa làm điều gì đó đáng xấu hổ. Không chỉ vậy, những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né còn dành nhiều thời gian để lo lắng.

Mối quan tâm lớn nhất của họ là người khác cảm thấy thế nào. Họ liên tục tự hỏi liệu họ có được chấp nhận bởi tất cả mọi người hay không. Những suy nghĩ này hành hạ bệnh nhân và khiến họ ngày càng bất an trong các mối quan hệ của mình.

Mặt khác, bệnh nhân thường cảm thấy rằng họ không phù hợp với xã hội. Họ thực sự khó chịu. Vì vậy, họ coi mọi sự trêu chọc họ là ác ý. Nỗi sợ hãi hàng ngày trong đầu cản trở các mối quan hệ lâu dài. Bệnh nhân không chỉ không thể duy trì các mối quan hệ cũ mà còn gần như không thể bắt đầu những mối quan hệ mới. Họ sẽ chỉ tâm sự với bạn nếu họ chắc chắn rằng bạn cũng thích họ (nhưng điều đó thật khó với một người có suy nghĩ tiêu cực như họ).

Phân biệt rối loạn nhân cách né tránh với các bệnh tâm thần khác

Rối loạn nhân cách né tránh cần được phân biệt với 2 dạng rối loạn sau:

• Rối loạn lo âu xã hội: Sự khác biệt giữa rối loạn lo âu xã hội và rối loạn nhân cách tránh né thường không rõ ràng. Nhiều chuyên gia tin rằng hai chứng rối loạn này giống nhau. Tuy nhiên, những người mắc chứng rối loạn tránh né có xu hướng thu mình hơn và có ít mối quan hệ thân thiết, trong khi những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội có thể có nhiều bạn bè nhưng lại sợ không biết phải làm gì trước mặt họ vì sợ bị đánh giá.
• Rối loạn nhân cách khép kín: Cả hai rối loạn này được đặc trưng bởi sự cô lập xã hội. Tuy nhiên, những người mắc chứng rối loạn nhân cách khép kín thường trở nên cô lập vì họ không quan tâm đến người khác, trong khi những người mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né trở nên cô lập vì họ quá nhạy cảm với người khác, luôn sợ bị người khác từ chối hoặc chỉ trích.

Các rối loạn nhân cách khác có thể có một số điểm tương đồng với rối loạn nhân cách tránh né nhưng có thể được phân biệt bằng các đặc điểm cụ thể (ví dụ, người mắc chứng rối loạn nhân cách phụ thuộc luôn có nhu cầu cần được chăm sóc và người mắc chứng rối loạn nhân trong rối loạn nhân cách né tránh).

Rối loạn nhân cách tránh né nguy hiểm thế nào?

Nếu không được điều trị sớm, những người mắc chứng rối loạn này có thể bị cô lập về mặt xã hội, dẫn đến những khó khăn lâu dài trong công việc và hoạt động cuộc sống. Họ cũng có nguy cơ trầm cảm và lạm dụng chất kích thích cao hơn người bình thường.

Do đó, nếu nghi ngờ bản thân hoặc những người xung quanh mắc chứng rối loạn nhân cách tránh né, bạn nên liên hệ ngay với những chuyên gia bác sĩ của chúng tôi thông qua ứng dụng Askany để được chẩn đoán và điều trị sớm nhất.