Hội chứng Stockholm là gì ? Nguyên nhân và triệu chứng bệnh

Hội chứng stockholm là gì ?

Hội chứng Stockholm là một phản ứng tâm lý mà nạn nhân có thể gặp phải khi bị cướp hoặc giam giữ. Điều này xảy ra khi một con tin hoặc nạn nhân bị lạm dụng dần "liên kết" với kẻ bắt cóc hoặc kẻ lạm dụng mình. Nói một cách dễ hiểu, con tin hoặc nạn nhân có thể đồng cảm hoặc dần hình thành tình cảm yêu mến đối với kẻ bắt cóc.

Mối liên hệ tâm lý này được hình thành qua nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm bị giam cầm hoặc lạm dụng. Phản ứng này cũng có thể thấy ở những người rời bỏ tôn giáo, các mối quan hệ bị lạm dụng hoặc các tình huống đau buồn khác.

Theo thời gian, nạn nhân nảy sinh tình cảm tích cực với hung thủ, thậm chí có chung mục tiêu và lý do như kẻ kia. Không chỉ vậy, nạn nhân có thể nảy sinh cảm xúc tiêu cực đối với cảnh sát hoặc chính quyền. Họ phẫn nộ với bất cứ ai cố gắng giúp đỡ họ thoát khỏi tình huống nguy hiểm mà họ đang gặp phải. Hệ thống quản lý dữ liệu bắt cóc của FBI ước tính rằng 5% nạn nhân bị bắt cóc mắc hội chứng Stockholm. 

Những người bị ảnh hưởng bởi hội chứng này có thể bao gồm tù nhân, tù nhân chiến tranh, trẻ em bị lạm dụng, nạn nhân bị hãm hiếp, nạn nhân của bạo lực gia đình, buôn bán người, khủng bố, áp bức chính trị và tôn giáo,…

Lưu ý, hội chứng Stockholm không được chẩn đoán là một chứng bệnh tâm lý được công nhận, nó không được phê chuẩn bởi Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).

Vì vậy, con tin hoặc nạn nhân bày tỏ sự đồng cảm với người bị giam giữ. Sau một thời gian, nạn nhân nảy sinh tình cảm tích cực về kẻ bắt cóc, cảm thấy rằng họ có cùng mục tiêu và lý do như những người khác. Nạn nhân có thể nảy sinh cảm xúc tiêu cực đối với cảnh sát hoặc chính quyền và phẫn nộ với bất kỳ ai cố gắng giúp họ thoát khỏi tình huống nguy hiểm mà họ đang gặp phải.

Người mắc hội chứng Stockholm thường gặp phải một số bệnh tâm lý như: rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), ác mộng, mất ngủ, hồi tưởng, dễ giật mình, bối rối và khó tin tưởng người khác.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Stockholm

Khi các nhà điều tra của FBI phỏng vấn các tiếp viên hàng không bị bắt làm con tin trong các vụ cướp máy bay, họ đã kết luận rằng có ba yếu tố cần thiết để phát triển hội chứng Stockholm:

• Các tình huống khủng hoảng hoặc các sự kiện không mong muốn phải diễn ra hoặc kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.
• Những kẻ bắt giữ con tin phải duy trì liên lạc chặt chẽ với các nạn nhân. (Các nạn nhân không được ở trong các phòng riêng biệt.)
• Kẻ bắt giữ con tin phải thể hiện lòng tốt với nạn nhân, hoặc ít nhất là kiềm chế và không làm tổn thương họ.
• Các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm ra được nguyên nhân tại sao một số người lại phát triển hội chứng Stockholm trong khi những người khác thì không.

Một giả thuyết gần đây cho rằng đây là một kỹ thuật học (learning technique) được truyền lại từ tổ tiên xa xưa của chúng ta. Trong nền văn minh sơ khai, tổ tiên chúng ta luôn có nguy cơ bị bắt hoặc bị giết bởi một nhóm xã hội khác. Khi liên kết với những kẻ bắt giữ sẽ làm tăng cơ hội sống sót. Một số bác sĩ tâm thần tiến hóa tin rằng đây là một đặc điểm tự nhiên của con người.

Một giả thuyết khác cho rằng một tình huống bị giam cầm hoặc lạm dụng có tính chất cảm xúc cao. Mọi người điều chỉnh cảm xúc của mình và bắt đầu có lòng trắc ẩn với kẻ ngược đãi họ khi chúng thể hiện lòng tốt qua thời gian. Ngoài ra, bằng cách hợp tác và không chống lại kẻ bạo hành, nạn nhân có thể tự đảm bảo an toàn cho họ. Khi không bị kẻ bạo hành làm hại, nạn nhân có thể cảm thấy biết ơn và thậm chí coi kẻ bạo hành mình là một người nhân đạo.

CÁC HỘI CHỨNG VỀ TÂM LÝ KHÁC:

• Hội chứng sợ biển
• Hội chứng sợ đám đông
• Hội chứng sợ lỗ
• Hội chứng sợ không gian hẹp

Dấu hiệu của nạn nhân mắc chứng Stockholm

Hội chứng Stockholm cũng thường xảy ra trong các mối quan hệ độc hại, nơi có khoảng cách quyền lực. Hội chứng này không chỉ xảy ra với các nạn nhân bị bắt cóc mà có thể xảy ra với bất kỳ ai trong mối quan hệ đó. Nó cũng có thể xảy ra khi một người lăng mạ, đánh đập, đe dọa, lạm dụng (về tâm lý và/hoặc thể chất) người kia. Một số dấu hiệu của Stockholm syndrome bao gồm:

• Tích cực quan tâm đến thủ phạm, người đã lạm dụng hoặc bắt giữ mình.
• Không hợp tác với cảnh sát và các cơ quan chính phủ khác trong việc quy trách nhiệm cho những người phải chịu trách nhiệm về việc lạm dụng hoặc bắt cóc.
• Ít hoặc không có nỗ lực để thoát ra khỏi tình huống nguy hiểm đó.
• Tin tưởng vào thiện chí của thủ phạm hoặc kẻ bắt cóc.
• Sự xoa dịu đến từ những kẻ bắt giữ. Đây là một chiến thuật thao túng tâm lý. Khi nạn nhân được khen thưởng, hành vi xoa dịu của thủ phạm càng được củng cố.
• Họ hoàn toàn bất lực. Nó giống như “If you can't beat them, join them” - "nếu bạn không thể đánh bại họ, hãy tham gia cùng họ". Khi nạn nhân không thể thoát khỏi sự lạm dụng hoặc giam cầm, họ có thể bắt đầu bỏ cuộc và nhanh chóng phát hiện ra rằng mọi người sẽ dễ dàng trao mọi quyền lực hơn cho những kẻ bắt giữ mình.
• Đồng cảm với kẻ bạo hành và tin rằng họ cũng thực sự là nạn nhân. Do đó, các nạn nhân có thể tham gia một cuộc thập tự chinh hoặc "giải cứu" kẻ ngược đãi mình.
• Không muốn học cách tách khỏi thủ phạm và chữa lành. Về bản chất, nạn nhân có thể ít trung thành với bản thân hơn là với kẻ ngược đãi họ

Các triệu chứng thường thấy của hội chứng Stockholm

Hội chứng Stockholm được định hình bởi 3 triệu chứng đặc trưng

• Nạn nhân phát triển những cảm xúc tích cực (yêu thương, đồng cảm, quý mến, bảo vệ, v.v.) đối với những người giam cầm hoặc lạm dụng họ.
• Không có mối quan hệ nào trước đây giữa các con tin và kẻ bắt giữ.
• Nạn nhân nảy sinh cảm xúc tiêu cực đối với cảnh sát, chính quyền hoặc bất kỳ ai cố gắng giúp họ thoát khỏi những kẻ bắt giữ. Họ thậm chí từ chối hợp tác chống lại những kẻ bắt giữ họ. Các nạn nhân bắt đầu nhìn thấy "nhân tính" ở những kẻ bắt giữ họ và tin rằng họ có chung mục tiêu và giá trị.

Những cảm giác này thường được kích hoạt bởi các tình huống dẫn đến cảm xúc dâng trào và căng thẳng gia tăng trong thời gian bị bắt cóc hoặc lạm dụng. Hội chứng Stockholm chưa được chẩn đoán chính thức là một sức khỏe tâm thần. Nó được cho là một cơ chế để đối phó với chấn thương. Điều trị thích hợp có thể được đưa ra lâu dài để giúp phục hồi bền vững.

Ví dụ, những người bị bắt cóc hoặc nạn nhân làm con tin thường cảm thấy bị đe dọa bởi những kẻ bắt giữ họ, nhưng họ cũng phụ thuộc vào chúng để sinh tồn. Nếu những kẻ bắt cóc thể hiện lòng tốt, dần dần nạn nhân sẽ nảy sinh tình cảm tích cực với thủ phạm vì chúng “có lòng trắc ẩn”. Theo thời gian, nhận thức của những nạn nhân này bắt đầu được định hình lại và bóp méo đi cách họ nhìn nhận những người hung thủ bắt giữ họ làm con tin hoặc lạm dụng họ.