HƯỚNG DẪN KINH DOANH TRÁI PHIẾU TỪ A ĐẾN Z TỪ CÁC CHUYÊN GIA TÀI CHÍNH

Khái niệm về trái phiếu

Trái phiếu là một khoản cho vay, được phát hành bởi chính phủ các công ty, tổ chức với mục đích là huy động vốn. Người mua trái phiếu bạn có thể hiểu họ những người cho vay và họ sẽ nhận tiền lãi định kỳ và trả gốc vào một thời điểm xác định, được gọi là ngày đáo hạn.

Ví dụ: một công ty muốn mở rộng quy mô sản xuất bằng cách xây dựng nhà máy mới với trị giá là 1 triệu USD, để có tiền đầu tư công ty quyết định phát hành trái phiếu. Công ty quyết định bán 1.000 trái phiếu cho các nhà đầu tư với giá 1.000 đô la mỗi trái phiếu. Khi phát hành trái phiếu công ty phải thông cáo các thông tin: lãi suất hàng năm và khung thời gian mà công ty sẽ hoàn trả tiền gốc

Bên cạnh đó, kinh doanh trái phiếu cũng có rủi ro nhất định như công ty không trả được đầy đủ khoản vay hoặc tệ hơn là công ty vỡ nợ. Để tránh trường hợp này xảy ra bạn có thể xem xét đến các dịch vụ xếp hạng tín dụng độc lập đánh giá rủi ro vỡ nợ hoặc rủi ro tín dụng của các tổ chức phát hành trái phiếu. Thứ hạng này giúp cho các nhà đầu tư có thể đánh giá khách quan về hạn mục đó cũng như xác định lãi suất của trái phiếu riêng lẻ.

Một tổ chức phát hành có xếp hạng tín dụng cao sẽ trả lãi suất thấp hơn một tổ chức phát hành có xếp hạng tín dụng thấp. Một lần nữa, các nhà đầu tư mua trái phiếu có xếp hạng tín nhiệm thấp có khả năng kiếm được lợi nhuận cao hơn, nhưng họ phải chịu thêm rủi ro vỡ nợ do công ty phát hành trái phiếu gây ra.

Các loại trái phiếu trên thị trường

Trái phiếu chính phủ: do chính cơ quan nhà nước phát hành, với mục đích là huy động vốn từ người dân và các tổ chức để giải quyết các nhu cầu chi tiêu. Loại này thích hợp nhà đầu tư mong muốn sự ổn định và đảm bảo. Và có 2 loại chính sau đây:

• Trái phiếu kho bạc:  là loại được phát hành thông qua kho bạc nhà nước
• Trái phiếu đầu tư: là loại được phát hành theo hình thức đầu tư trên thị trường chứng khoán tập trung hoặc đại lý phát hành. Trái phiếu chính phủ được phát hành bởi nhà nước Việt Nam sẽ được thanh toán bằng VND.

Trái phiếu doanh nghiệp: được phát hành bởi các tổ chức kinh tế (doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần hoặc công ty TNHH) nhằm huy động vốn từ các nhà đầu tư. Được chia thành hai loại lớn: loại đầu tư và loại trái phiếu đầu cơ. Trái phiếu cấp đầu cơ được phát hành bởi các công ty được coi là có chất lượng tín dụng thấp hơn và rủi ro vỡ nợ cao hơn so với các công ty cấp đầu tư được đánh giá cao hơn. Trong hai danh mục lớn này, trái phiếu doanh nghiệp có nhiều loại xếp hạng, phản ánh thực tế là sức khỏe tài chính của các tổ chức phát hành có thể thay đổi đáng kể.

Trái phiếu cấp độ đầu cơ có xu hướng được phát hành bởi các công ty mới, các công ty trong các lĩnh vực đặc biệt cạnh tranh hoặc biến động, hoặc các công ty có các nguyên tắc cơ bản khó khăn. Trong khi xếp hạng tín dụng cấp đầu cơ cho thấy xác suất vỡ nợ cao hơn, các phiếu thưởng cao hơn trên các trái phiếu này nhằm bù đắp rủi ro cao hơn cho các nhà đầu tư.

Trái phiếu ngân hàng hoặc tổ chức tài chính: Loại trái phiếu cũng giống như tính chất 2 loại trên là dùng để huy động vốn. 

Sau khi công ty phát hành bán trái phiếu, trái phiếu có thể được mua và bán trên thị trường thứ cấp, nơi giá có thể dao động tùy thuộc vào những thay đổi trong triển vọng kinh tế, chất lượng tín dụng của trái phiếu hoặc công ty phát hành, cung và cầu, cùng các yếu tố khác. Nhà môi giới là những người mua và bán chính trên thị trường thứ cấp đối với trái phiếu và các nhà đầu tư bán lẻ thường mua trái phiếu thông qua họ, trực tiếp với tư cách khách hàng hoặc gián tiếp thông qua quỹ tương hỗ và quỹ trao đổi.

Điều gì quyết định giá trong việc kinh doanh trái phiếu trên thị trường mở

Trái phiếu có thể được mua và bán trên “thị trường thứ cấp” sau khi chúng được phát hành. Trong khi một số trái phiếu được giao dịch công khai thông qua các sàn giao dịch, hầu hết giao dịch mua bán qua quầy giữa các nhà môi giới lớn hoạt động thay mặt cho khách hàng hoặc chính họ.

Giá và lợi tức của trái phiếu giá trị được xác định trên thị trường thứ cấp. Để có kinh doanh bất kỳ mặt hàng gì bạn cũng cần phải có cái giá và trái phiếu cũng vậy, lợi tức của trái phiếu là lợi tức hàng năm thực tế mà nhà đầu tư có thể mong đợi nếu trái phiếu được giữ đến ngày đáo hạn.

Giá của trái phiếu luôn di chuyển theo hướng ngược lại với lợi tức của nó. Chìa khóa để hiểu được đặc điểm quan trọng này của thị trường trái phiếu là nhận ra rằng giá trái phiếu phản ánh giá trị thu nhập mà trái phiếu cung cấp thông qua các khoản thanh toán lãi suất thông thường. Khi lãi suất hiện hành giảm (nhất là loại của chính phủ) trái phiếu được phát hành trước đó sẽ có giá trị hơn loại mới vì chúng được bán trong môi trường lãi suất cao hơn và do đó giá mua cổ phiếu bị đẩy lên. Các nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu cũ có thể tính phí “phí bảo hiểm” để bán chúng trên thị trường thứ cấp. Mặt khác, nếu lãi suất tăng, các trái phiếu cũ có thể trở nên kém giá trị hơn vì các phiếu giảm giá của chúng tương đối thấp, và các trái phiếu cũ do đó được giao dịch ở mức “chiết khấu”.

Đối với kinh doanh trái phiêu bạn cũng có kiến thức như khi bạn kinh doanh cổ phiếu và kinh doanh bitcoin.

Tìm hiểu giá thị trường trái phiếu

Trên thị trường, giá trái phiếu được tính theo tỷ lệ phần trăm mệnh giá của nó. Ví dụ: 

• Nếu một trái phiếu được báo giá 99 trên thị trường, giá là 990 USD cho mỗi 1.000 USD mệnh giá và trái phiếu được cho là đang giao dịch chiết khấu. 
• Nếu trái phiếu được giao dịch ở mức 101, giá là 1,010 USD cho mỗi 1.000 USD mệnh giá và trái phiếu được cho là đang giao dịch ở mức phí bảo hiểm.
•  Nếu trái phiếu được giao dịch ở mức 100, nó có giá 1.000 đô la cho mỗi 1.000 đô la mệnh giá và được cho là giao dịch ngang giá. 

Hầu hết trái phiếu được phát hành dưới mệnh giá một chút và sau đó có thể giao dịch trên thị trường thứ cấp trên tùy thuộc vào lãi suất, tín dụng hoặc các yếu tố khác.

Nói một cách đơn giản, khi lãi suất tăng, trái phiếu mới sẽ trả cho nhà đầu tư lãi suất cao hơn trái phiếu cũ, do đó trái phiếu cũ có xu hướng giảm giá. Tuy nhiên, lãi suất giảm có nghĩa là trái phiếu cũ đang trả lãi suất cao hơn trái phiếu mới, và do đó, trái phiếu cũ có xu hướng bán với phí bảo hiểm trên thị trường.

Về ngắn hạn, lãi suất giảm có thể làm tăng giá trị của trái phiếu trong danh mục đầu tư và lãi suất tăng có thể làm ảnh hưởng đến giá trị của chúng. Tuy nhiên trong dài hạn, lãi suất tăng thực sự có thể làm tăng lợi tức của danh mục đầu tư trái phiếu do tiền từ trái phiếu đáo hạn được tái đầu tư vào trái phiếu có lợi suất cao hơn. Ngược lại, trong môi trường lãi suất giảm, tiền từ trái phiếu đáo hạn có thể cần được tái đầu tư vào trái phiếu mới trả lãi suất thấp hơn, có khả năng làm giảm lợi nhuận dài hạn.

Đo lường mức rủi ro từ trái phiếu

Mối quan hệ nghịch đảo giữa giá và lợi tức là rất quan trọng để hiểu được giá trị của trái phiếu. Một chìa khóa khác là biết giá trái phiếu sẽ thay đổi bao nhiêu khi lãi suất thay đổi.

Để ước tính mức độ nhạy cảm của giá một trái phiếu đối với sự biến thiên của lãi suất, thị trường trái phiếu sử dụng một thước đo được gọi là thời hạn. Thời hạn là giá trị trung bình có trọng số của giá trị hiện tại của các luồng tiền của trái phiếu, bao gồm một loạt các khoản thanh toán bằng phiếu giảm giá thông thường, sau đó là một khoản thanh toán lớn hơn nhiều vào cuối khi trái phiếu đáo hạn và mệnh giá được hoàn trả.

Thời hạn gần giống như thời gian đáo hạn của trái phiếu, nhưng chúng có thời gian ngắn hơn. Thời hạn sẽ bị ảnh hưởng bởi quy mô của các khoản thanh toán (coupon và mệnh giá) cho nhà đầu tư.  Đối với trái phiếu không phiếu giảm giá, kỳ hạn và thời hạn bằng nhau vì không có khoản thanh toán (coupon) và dòng tiền sẽ được xoay chuyển khi tới đáo hạn. Do đặc điểm này, trái phiếu không coupon sẽ tạo ra nhiều biến động liên quan đến lãi suất, là điểm thu hút các nhà đầu tư về việc lãi suất giảm.

Vai trò của trái phiếu trong danh mục đầu tư

Trái phiếu được chính phủ các nước phát hành lần đầu vào đầu thế kỷ 20 và phát triển cho đến hiện đại, mọi người đầu tư vào nó vì: bảo toàn vốn, thu nhập, đa dạng hóa và như một hàng rào tiềm năng chống lại sự suy yếu hoặc lạm phát của nền kinh tế.

Bảo toàn vốn: Không giống như cổ phiếu, trái phiếu phải trả gốc vào một ngày xác định hoặc đến hạn cho nhà đầu tư. Trái phiếu có lợi ích bổ sung là cung cấp lãi suất ở một tỷ lệ ấn định thường cao hơn lãi suất tiết kiệm ngắn hạn.

Thu nhập: Hầu hết các trái phiếu cung cấp cho nhà đầu tư thu nhập "cố định". Theo thời gian đã ấn định như hàng quý, hàng năm hoặc 2 lần trong năm, tổ chức phát hành trái phiếu sẽ gửi chủ trái phiếu một khoản thanh toán lãi suất. Bạn có thể dùng số tiền này vào chi tiêu hoặc tái đầu tư.

Tăng vốn: Bằng cách bán trái phiếu sau khi chúng đã tăng giá (trước khi đáo hạn) các nhà đầu tư có thể nhận được khoản chênh lệch. Nắm bắt được sự tăng giá vốn trên trái phiếu sẽ làm tăng tổng lợi nhuận của họ, đó là sự kết hợp giữa thu nhập và tăng giá vốn.

Đa dạng hóa hạng mục đầu tư: Nhiều nhà đầu tư đa dạng hóa giữa nhiều loại tài sản, từ cổ phiếu, trái phiếu đến hàng hóa và các khoản đầu tư thay thế, trong nỗ lực giảm rủi ro lợi nhuận thấp hoặc thậm chí âm trong danh mục đầu tư của họ.
Hàng rào tiềm năng chống lại suy giảm kinh tế hoặc lạm phát : Trái phiếu có thể giúp bảo vệ các nhà đầu tư chống lại sự suy giảm kinh tế vì một số lý do. Giá của trái phiếu phụ thuộc vào việc các nhà đầu tư định giá bao nhiêu phần trăm thu nhập mà trái phiếu mang lại. Hầu hết các trái phiếu trả một khoản thu nhập cố định không thay đổi. Khi giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng lên, thu nhập cố định của trái phiếu trở nên kém hấp dẫn hơn vì thu nhập đó mua ít hàng hóa và dịch vụ hơn. Lạm phát thường xảy ra cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh hơn, làm tăng nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ. Mặt khác, tăng trưởng kinh tế chậm hơn thường dẫn đến lạm phát thấp hơn, điều này làm cho thu nhập từ trái phiếu trở nên hấp dẫn hơn. Suy thoái kinh tế cũng thường ảnh hưởng xấu đến lợi nhuận doanh nghiệp và lợi tức cổ phiếu, làm tăng thêm sức hấp dẫn của thu nhập trái phiếu như một nguồn lợi nhuận.

Chiến lược kinh doanh trái phiếu

Trên thực tế, không có một chiến lược kinh doanh chuẩn phù hợp cho tất cả mọi người. Vì mỗi nhà đầu tư sẽ một chiến lược của riêng mình để phù hợp với tính cách và mục đích giao dịch của họ. Có trường phái được sử dụng chiến lược đầu tư thụ động và chiến lược chủ động.

 Chiến lược đầu tư thụ động

Chiến lược đầu tư thụ động bao gồm mua và giữ trái phiếu cho đến khi đáo hạn, sau đó tái đầu tư vào quỹ trái phiếu hoặc danh mục đầu tư theo dõi chỉ số trái phiếu. Cách tiếp cận thụ động có thể phù hợp với các nhà đầu tư đang tìm kiếm một số lợi ích truyền thống của trái phiếu, như bảo toàn vốn, thu nhập và đa dạng hóa, nhưng họ không cố gắng tận dụng lãi suất, tín dụng hoặc môi trường thị trường.

Các chiến lược thụ động - Phương pháp tiếp cận mua và giữ : Các nhà đầu tư tìm cách bảo toàn vốn, thu nhập hoặc đa dạng hóa có thể chỉ cần mua trái phiếu và giữ chúng cho đến khi chúng đáo hạn.

Như đã đề cập ở trên, lãi suất ảnh hưởng rất lớn đến giá khi các nhà đầu tư mua và nắm giữ cho trái phiếu được mua lần đầu và lần tiếp theo khi họ cần tái đầu tư tiền của mình khi đáo hạn. Để hạn chế các rủi ro từ trường phái đầu tư này đã có nhiều chiến lược được thiết lập:

Bậc thang trái phiếu: bằng cách xem xét tới 3 yếu tố của chiếc thang

• Số lượng bậc thang: là danh mục đầu tư trái phiếu đầy đủ, lấy tổng số vốn bạn đầu tư chia số năm bạn mong muốn trái phiếu đáo hạn.
• Chiều cao của mỗi bậc: khoảng cách giữa các bậc thang là khoảng thời gian kỳ hạn của mỗi trái phiếu.
• “Chất liệu” : bạn có thể hiểu thành 2 nghĩa một là định giá trái phiếu của nhiều công ty hoặc nhiều lĩnh vực, hai là loại trái phiếu mà bạn đầu tư.

Thanh tạ trái phiếu: bạn sẽ đầu tư sẽ lựa chọn các trái phiếu ngắn hạn và dài hạn; khi trái phiếu ngắn hạn đáo hạn, nhà đầu tư có thể tái đầu tư để tận dụng cơ hội thị trường trong khi trái phiếu dài hạn cung cấp lãi suất coupon hấp dẫn.

Đầu tư thông qua quỹ giao dịch hối đoái (ETF) và một số quỹ tương hỗ trái phiếu nhất định đầu tư vào các chứng khoán giống nhau hoặc tương tự được nắm giữ trong các chỉ số trái phiếu và do đó theo dõi chặt chẽ hoạt động của các chỉ số. Trong các chiến lược trái phiếu thụ động này, người quản lý danh mục đầu tư thay đổi thành phần danh mục đầu tư của họ nếu và khi các chỉ số tương ứng thay đổi nhưng nhìn chung không đưa ra quyết định độc lập về việc mua và bán trái phiếu.

Chiến lược đầu tư chủ động

Các nhà đầu tư nhằm mục đích vượt trội hơn các chỉ số trái phiếu sử dụng các chiến lược trái phiếu được quản lý tích cực. Các nhà quản lý danh mục đầu tư chủ động có thể cố gắng tối đa hóa thu nhập hoặc tăng vốn (giá) từ trái phiếu hoặc cả hai. Nhiều danh mục đầu tư trái phiếu được quản lý cho các nhà đầu tư tổ chức, nhiều quỹ tương hỗ trái phiếu và ngày càng nhiều quỹ ETF được quản lý tích cực.

Một trong những cách tiếp cận được sử dụng rộng rãi nhất được gọi là đầu tư tổng lợi tức, sử dụng nhiều chiến lược khác nhau để tối đa hóa việc tăng giá vốn. Các nhà quản lý danh mục trái phiếu sẽ cố gắng để giá trái phiếu tăng khi nó được định giá thấp, giữ ở mức tăng và sau đó bán chúng trước khi đáo hạn để nhận lợi nhuận, được hình thành từ ý tưởng kinh doanh cơ bản “mua thấp bán cao”. Các nhà quản lý tích cực có thể sử dụng một số kỹ thuật khác nhau trong nỗ lực tìm kiếm các trái phiếu có thể tăng giá.

• Phân tích tín dụng : Sử dụng phân tích tín dụng cơ bản, “từ dưới lên”, các nhà quản lý tích cực cố gắng xác định các trái phiếu riêng lẻ có thể tăng giá do sự cải thiện về tình trạng tín dụng của tổ chức phát hành. Ví dụ, giá trái phiếu có thể tăng khi một công ty đưa vào quản lý mới và tốt hơn.
• Phân tích kinh tế vĩ mô: Các nhà quản lý danh mục đầu tư sử dụng phân tích từ trên xuống để tìm ra các trái phiếu có thể tăng giá do điều kiện kinh tế, môi trường lãi suất thuận lợi hoặc mô hình tăng trưởng toàn cầu. Ví dụ: trong giai đoạn các thị trường mới nổi (các nước đang phát triển) trở thành động lực lớn hơn cho tăng trưởng toàn cầu trong những năm gần đây, nhiều trái phiếu từ các chính phủ và tổ chức phát hành doanh nghiệp ở các quốc gia này đã tăng giá.
• Luân chuyển ngành: Dựa trên triển vọng kinh tế của họ, các nhà quản lý trái phiếu đầu tư vào một số lĩnh vực nhất định đã tăng giá trước đây trong một giai đoạn cụ thể của chu kỳ kinh tế và tránh những lĩnh vực hoạt động kém hiệu quả tại thời điểm đó. Khi chu kỳ kinh tế thay đổi, họ có thể bán trái phiếu trong lĩnh vực này và mua vào lĩnh vực khác.
• Phân tích thị trường: Các nhà quản lý danh mục đầu tư có thể mua và bán trái phiếu để tận dụng những thay đổi của cung và cầu gây ra biến động giá cả.
• Quản lý thời hạn: Để thể hiện quan điểm và giúp quản lý rủi ro khi thay đổi lãi suất, người quản lý danh mục đầu tư có thể điều chỉnh thời hạn của danh mục trái phiếu của họ. Các nhà quản lý dự đoán lãi suất có thể tăng và cố gắng bảo vệ danh mục trái phiếu khỏi tác động tiêu cực về giá bằng cách rút ngắn thời hạn, bằng cách bán một số trái phiếu dài hạn và mua trái phiếu ngắn hạn. Ngược lại, để tối đa hóa tác động tích cực của việc dự kiến lãi suất giảm, các nhà quản lý tích cực có thể kéo dài thời hạn trên danh mục trái phiếu.
• Định vị đường cong lợi suất: Các nhà quản lý trái phiếu tích cực có thể điều chỉnh cấu trúc kỳ hạn của danh mục trái phiếu dựa trên những thay đổi dự kiến ​​trong mối quan hệ giữa các trái phiếu có kỳ hạn khác nhau, một mối quan hệ được minh họa bằng đường cong lợi tức. Trong khi lợi suất thường tăng theo thời gian đáo hạn, mối quan hệ này có thể thay đổi, tạo cơ hội cho các nhà quản lý trái phiếu tích cực định vị danh mục đầu tư trong khu vực của đường cong lợi suất có khả năng hoạt động tốt nhất trong một môi trường kinh tế nhất định.
• Roll down (Cuộn xuống): Khi lãi suất ngắn hạn thấp hơn lãi suất dài hạn (được gọi là môi trường lãi suất "bình thường"), trái phiếu được định giá ở mức lợi suất thấp hơn liên tiếp và giá cao hơn khi nó đến ngày đáo hạn hoặc "cuộn xuống đường cong lợi suất”. Người quản lý trái phiếu có thể giữ một trái phiếu trong một khoảng thời gian khi nó tăng giá và bán nó trước khi đáo hạn để thu được lợi nhuận. Chiến lược này có khả năng liên tục thêm vào tổng lợi nhuận trong môi trường lãi suất bình thường.
• Các công cụ phái sinh : Các nhà quản lý trái phiếu có thể sử dụng hợp đồng tương lai, quyền chọn và các công cụ phái sinh để tạo nên nhiều màng bảo vệ, từ mức độ tín nhiệm của một công ty phát hành cụ thể đến định hướng của lãi suất.
• Quản lý rủi ro: Một nhà quản lý trái phiếu tích cực cũng có thể thực hiện các bước để tối đa hóa thu nhập mà không làm tăng rủi ro đáng kể, có thể bằng cách đầu tư vào một số trái phiếu dài hạn hơn hoặc được xếp hạng thấp hơn một chút.