RỐI LOẠN ĐA NHÂN CÁCH (DID) NGUY HIỂM THẾ NÀO ?

Rối loạn đa nhân cách (Dissociative Identity Disorder - DID) là gì ?

Rối loạn nhân cách phân ly (Dissociative Identity Disorder - DID), hoặc rối loạn nhân dạng phân ly là sự hiện diện của ít nhất 2 nhân cách khác nhau ở một người. Do vậy, nó còn được gọi là rối loạn đa nhân cách.

Có một số tình trạng liên quan đến rối loạn này bao gồm trầm cảm, rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), rối loạn sử dụng chất, rối loạn nhân cách ranh giới, hành vi tự hủy hoại hoặc rối loạn lo âu và rối loạn chuyển di hoặc rối loạn dạng cơ thể.

Tỷ lệ hiện mắc DID ước tính trên toàn cầu là khoảng 5% người bệnh tâm thần điều trị nội trú, 2 - 3% người bệnh ngoại trú và 1% dân số chung. Nhưng hiếm khi được báo cáo ở châu Á nên một số tác giả cho rằng DID có mối liên quan đến văn hóa.

Tỷ lệ mắc DID khoảng 0 - 0,5% ở Ấn Độ, Bangladesh và Trung Quốc. Tại Việt Nam hiện có rất ít báo cáo ca bệnh cũng như nghiên cứu dịch tễ liên quan đến rối loạn tâm lý đa nhân cách.

Nguyên nhân rối loạn đa nhân cách DID

Rối loạn đa nhân cách thường xảy ra ở những người trải qua căng thẳng hoặc chấn thương quá mức trong thời thơ ấu.

Trẻ em không được sinh ra với ý thức về một bản sắc thống nhất, tính cách của chúng được phát triển từ nhiều nguồn và kinh nghiệm trong suốt quá trình trưởng thành. Ở một số trẻ đặc biệt, nhiều phần tính cách đáng lẽ phải kết hợp với nhau nhưng các tính cách này lại tách biệt. Những trẻ bị lạm dụng nghiêm trọng (về thể chất, tình dục hoặc cảm xúc) và không nhận được sự quan tâm, bị bỏ bê trong thời thơ ấu cũng dễ dàng mắc chứng rối loạn đa nhân cách (con số lên đến 90% ở Mỹ, Canada và châu Âu).

Một số bệnh nhân có thể không bị lạm dụng thời thơ ấu nhưng đã trải qua một sự mất mát từ nhỏ (chẳng hạn như cái chết của bố mẹ), bệnh y tế nghiêm trọng hoặc các sự kiện căng thẳng quá mức khác.

Trái ngược với hầu hết những đứa trẻ có tuổi thơ hạnh phúc, gắn kết với bạn bè và có mối quan hệ gia đình tốt đẹp, những đứa trẻ bị ngược đãi có thể trải qua các giai đoạn trong đó những nhận thức, ký ức và cảm xúc khác nhau về trải nghiệm cuộc sống của chúng bị tách biệt.

Theo thời gian, những đứa trẻ như vậy có suy nghĩ thoát khỏi sự ngược đãi ngày càng tăng đó bằng cách “rời đi”. Nghĩa là, bằng cách cố tách mình ra khỏi môi trường khắc nghiệt mà chúng đang trải qua, hoặc bằng cách rút lui vào tâm trí của bản thân.

Mỗi giai đoạn phát triển hoặc trải nghiệm đau thương có thể được dùng để tạo ra một bản sắc, một tính cách khác nhau. Trong các bài kiểm tra tâm lý tiêu chuẩn, những người mắc chứng rối loạn này có điểm số cao về khả năng dễ bị thôi miên và phân ly (khả năng mất trí nhớ, nhận thức hoặc nhận dạng của một người).

Ngoài ra, nguyên nhân khác có thể dẫn đến rối loạn tâm thần đa nhân cách có thể do bệnh nhân gặp phải các vấn đề về thần kinh, não bộ như: chấn thương não, não thiếu chất serotonin,...

XEM THÊM:

• Tìm hiểu chứng Rối loạn nhân cách phụ thuộc như thế nào
• Rối loạn nhân cách tránh né là gì
• Nguyên nhân dẫn đến chứng Rối loạn nhân cách khép kín
• Hiểu thế nào là đúng về Rối loạn nhân cách kịch tính

Dấu hiệu nhận biết hội chứng rối loạn đa nhân cách

Bệnh nhân thường không nhận ra sự thay đổi trong tính cách của chính mình. Một số dấu hiệu điển hình của rối loạn đa nhân cách bao gồm:

• Sự hình thành các nhân cách khác nhau: bệnh nhân thường có ít nhất hai nhân cách và khi bệnh tiến triển, số lượng nhân cách thường nhân lên gấp bội.
• Khoảng trống trí nhớ: Bệnh nhân đôi khi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ những hành động và lời nói họ đã làm ở một nhân cách khác. Trong tâm trí của họ, đôi khi họ có những khoảng tối trong ký ức và nghĩ rằng mình đã ngủ quên trong khoảng thời gian đó.
• Quên thông tin cá nhân: Quên tên, địa chỉ và công việc là một trong những triệu chứng phổ biến của bệnh. Khi bị như vậy, người bệnh thường gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. 
• Sinh hoạt thất thường: Khi mỗi nhân cách khác nhau xuất hiện, bệnh nhân sẽ xuất hiện những lối sống khác nhau. Ví dụ, nhân cách bình thường của bệnh nhân sẽ khiến người đó đi ngủ vào ban đêm. Nhưng có một nhân cách khác khiến họ thường lái xe khoảng 80-160 km vào lúc trời tối.

Ngoài những biểu hiện chính trên, người rối loạn đa nhân cách có thể biểu hiện nhiều dấu hiệu tâm lý khác nhau như:

• Trầm cảm
• Lo lắng, hoảng loạn và mắc chứng ám ảnh
• Ảo giác thính giác và thị giác
• Rối loạn ăn uống
• Cảm thấy OCD
• Thay đổi tâm trạng
• Rối loạn giấc ngủ
• Muốn tự sát
• Lạm dụng các chất kích thích
• Triệu chứng rối loạn vận động: không thể vận động phần cơ thể của mình theo ý muốn, như đang bị kiểm soát. 
• Tri giác sai thực tại - là một cảm giác rằng thế giới bên ngoài là xa lạ hoặc không có thực.
• Triệu chứng phân ly vận động (mất vận động kéo dài khoảng 2 tuần, không tìm thấy bất thường khác trên lâm sàng và xét nghiệm)
• Các triệu chứng giống như ảo thanh (nghe một hay nhiều giọng nói vang lên trong đầu hay bên tai)   
• Giải thể nhân cách - là cảm giác tách rời chính bản thân
• Giải thể nhân cách (quan sát hình ảnh của chính mình từ bên ngoài cơ thể)
• Tri giác sai thực tại 
• Mất trí nhớ

Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thêm các triệu chứng như đau đầu, giảm trí nhớ, mất nhận thức về thời gian, hôn mê…

Phân biệt rối loạn đa nhân cách và tâm thần phân liệt

Sai lầm trong phán đoán có thể dẫn đến nhiều hậu quả nguy hiểm khác. Vì vậy, nếu muốn hiểu rõ hơn về hai căn bệnh này, bạn có thể tham khảo những thông tin cơ bản dưới đây hoặc tốt nhất là nên tìm kiếm sự trợ giúp của các bác sĩ tại Askany.