Rối loạn ăn uống - Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị tại nhà

Rối loạn ăn uống là gì?

Rối loạn ăn uống (ED: eating disorder) là một dạng rối loạn tâm thần được xác định bởi các hành vi ăn uống bất thường. Tình trạng này kéo dài lâu ngày sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất hoặc tinh thần của một người. Chỉ có thể chẩn đoán được một chứng rối loạn ăn uống tại một thời điểm nhất định.

Một số các loại rối loạn ăn uống thường gặp bao gồm: 

• Rối loạn ăn uống vô độ: bệnh nhân thường ăn một lượng lớn trong thời gian ngắn
• Chứng chán ăn tâm thần: người bệnh vô cùng sợ hãi về việc tăng cân và hạn chế ăn uống hoặc tập thể dục quá sức để kiểm soát nỗi sợ hãi này
• Chứng ăn-ói (bulimia nervosa): trong đó các cá nhân ăn một lượng lớn sau đó cố gắng loại bỏ thức ăn (thanh lọc) 
• Ăn bậy (pica): bệnh nhân ăn những thứ không phải thực phẩm
• Hội chứng nhai lại: bệnh nhân nôn ra thức ăn khó tiêu hoặc tiêu hóa tối thiểu 
• Rối loạn ăn uống hạn chế/tránh né (ARFID), khi mọi người ăn ít hoặc ăn có chọn lọc do một số lý do tâm lý. Họ có thể sụt cân nghiêm trọng, suy dinh dưỡng trầm trọng, một số người phụ thuộc vào việc cho ăn qua đường mũi hoặc cho ăn bổ sung, và rối loạn chức năng tâm lý xã hội đáng kể.
• Và một nhóm các rối loạn ăn uống khác, ước tính 20-60% bệnh nhân bị ED có tiền sử mắc OCD.

Rối loạn ăn uống nguy hiểm thế nào

Rối loạn ăn uống có thể gây hại cho hệ tim mạch, hệ tiêu hóa, xương, răng, miệng và dẫn đến các chứng bệnh khác. Với việc điều trị, bệnh nhân có thể trở lại thói quen ăn uống lành mạnh hơn và có khả năng loại bỏ các biến chứng nguy hiểm do rối loạn ăn uống.

Triệu chứng và biến chứng của ED

Các triệu chứng về thể chất liên quan đến rối loạn ăn uống bao gồm:

• Suy nhược
• Mệt mỏi
• Nhạy cảm với lạnh
• Giảm mọc râu ở nam giới
• Giảm cương cứng khi kích thích
• Giảm ham muốn tình dục
• Sụt cân và chậm phát triển
• Nôn thường xuyên
• Môi khô
• Lưỡi bỏng rát
• Sưng tuyến mang tai
• Rối loạn thái dương hàm

Các biến chứng của chứng rối loạn ăn uống gây ra cho bệnh nhân:

Nôn thường xuyên có thể gây trào ngược axit hoặc xâm nhập chất axit trong dạ dày vào đường thanh quản, thực quản, có thể dẫn đến khàn giọng không rõ nguyên nhân. Do đó, những người hay buồn nôn do rối loạn ăn uống, chẳng hạn như những người mắc chứng chán ăn tâm thần, kiểu ăn uống vô độ sẽ có nguy cơ bị trào ngược axit.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS- Polycystic Ovary Syndrome) là rối loạn nội tiết phổ biến nhất ảnh hưởng đến phụ nữ. Mặc dù thường liên quan đến bệnh béo phì nhưng nó vẫn có thể xảy ra ở những người có cân nặng bình thường. PCOS có liên quan đến hành vi ăn uống vô độ và chứng cuồng ăn.

Các biến chứng khác có thể xảy ra: mụn, bệnh khô da, vô kinh, mất răng, sâu răng, táo bón, bệnh tiêu chảy, giữ nước và/hoặc phù nề, lông tơ, rụng tóc Telogentim(telogen effluvium), bệnh đậu mùa, bệnh còi xương, suy thận thậm chí là tự tử.

XEM THÊM:

• Nguyên nhân gây ra chứng Rối loạn dạng cơ thể
• Rối loạn ngôn ngữ là gì? Có nguy hiểm không
• Rối loạn tâm lý tuổi dậy thì
• Triệu chứng của rối loạn phổ tự kỷ

Nguyên nhân gây bệnh rối loạn ăn uống

Nguyên nhân của rối loạn ăn uống chưa được xác định rõ. Nó có thể đến từ các yếu tố sinh học và môi trường.Những người từng bị lạm dụng tình dục cũng có nhiều khả năng mắc chứng rối loạn ăn uống. Một số rối loạn, chẳng hạn như pica và rối loạn nhai lại sẽ phổ biến hơn ở những người thiểu năng trí tuệ.

Di truyền học

Nhiều nghiên cứu cho thấy có khuynh hướng di truyền đối với chứng rối loạn ăn uống, khoảng 50% trường hợp rối loạn ăn uống là do di truyền. Các trường hợp khác là do nguyên nhân bên ngoài hoặc các vấn đề phát triển.

Có những yếu tố sinh học thần kinh khác liên quan đến phản ứng cảm xúc và tính bốc đồng cũng dẫn đến hành vi ăn uống vô độ. Rối loạn chức năng dẫn truyền thần kinh dopaminergic theo cơ chế biểu sinh cũng có liên quan đến các chứng rối loạn ăn uống khác nhau. Các gen gây ra chứng rối loạn ăn uống bao gồm: leptin, proopiomelanocortin (POMC) và yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não (BDNF).

Mối tương quan di truyền giữa “chán ăn tâm thần” và OCD cũng đã được nghiên cứu. Những người có họ hàng mắc ED hoặc những bệnh nhân mắc chứng OCD có nhiều khả năng mắc chứng chán ăn tâm thần hơn.

Tâm lý

Mối quan hệ giữa rối loạn nhân cách và rối loạn ăn uống vẫn đang được nghiên cứu và chưa được thiết lập đầy đủ. Một số người gặp phải các rối loạn tâm lý trước đó có thể làm tăng khả năng mắc chứng rối loạn ăn uống của họ sau này. Mức độ nghiêm trọng và loại triệu chứng rối loạn ăn uống đã được chứng minh là có ảnh hưởng đến bệnh tâm lý đi kèm.

Một số bệnh nhân gặp phải các vấn đề tâm lý sau đây cũng có thể mắc chứng rối loạn ăn uống: 

• Trầm cảm
• Lạm dụng chất kích thích
• Nghiện rượu, bia
• Rối loạn lo âu
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
• Rối loạn nhân cách
• Rối loạn tăng động giảm chú ý
• Rối loạn nhân cách ranh giới
• Rối loạn nhân cách ái kỷ
• Rối loạn nhân cách kịch tính
• Rối loạn nhân cách tránh né

Môi trường

Ngược đãi trẻ em

Lạm dụng trẻ em bao gồm lạm dụng thể chất, tâm lý và tình dục, cũng như bỏ bê. Điều này đã được chứng minh là làm tăng gấp ba nguy cơ mắc chứng rối loạn ăn uống. Lạm dụng tình dục dường như làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc chứng cuồng ăn; tuy nhiên, mối liên hệ với chứng biếng ăn chưa được tìm thấy.

Các cá nhân có nguy cơ mắc chứng rối loạn ăn uống cao hơn nếu họ lớn lên trong môi trường dành cho người khuyết tật nơi họ không thể thoải mái thể hiện cảm xúc của mình. Hoặc khi bị lạm dụng trong thời thơ ấu sẽ gây ra những cảm xúc khó chịu không thể diễn đạt theo những cách thông thường. Lúc này, rối loạn ăn uống nổi lên như một cơ chế đối phó tránh né, như một phương tiện để kiểm soát và tránh những cảm xúc và cảm giác tiêu cực lấn át. Những người báo cáo bị lạm dụng thể chất hoặc tình dục khi còn nhỏ có nguy cơ mắc chứng rối loạn ăn uống cao hơn so với người bình thường.

Cô lập xã hội

Cô lập xã hội đã được chứng minh là có tác động bất lợi đến sức khỏe thể chất và tinh thần của một cá nhân. Cô lập xã hội có thể dẫn đến căng thẳng, trầm cảm và lo lắng. Để giảm bớt những cảm giác đau đớn này, một người có thể tham gia vào việc ăn uống theo cảm xúc, trong đó thức ăn đóng vai trò là nguồn an ủi. Sự cô đơn do cô lập xã hội gây ra đã làm cho các yếu tố căng thẳng bên trong tăng lên, và nó cũng được xác định là nguyên nhân dẫn đến việc ăn uống vô độ.

Ảnh hưởng của cha mẹ

Ảnh hưởng từ bố mẹ cũng được xem là một phần nguyên nhân dẫn đến các hành vi ăn uống của trẻ em. Ảnh hưởng này được thể hiện và định hình bởi nhiều yếu tố, chẳng hạn như khuynh hướng di truyền trong gia đình, lựa chọn chế độ ăn uống dựa trên sở thích văn hóa hoặc dân tộc, kích thước cơ thể và cách ăn uống của bản thân.

Thông thường các thói quen ăn uống được hình thành từ thời thơ ấu và trẻ em nên được phép quyết định khi nào thì thỏa mãn cơn thèm của mình khi chúng 2 tuổi. Việc bố mẹ cưỡng chế hoặc thúc ép con ăn uống được chứng minh là không có hiệu quả trong việc kiểm soát hành vi ăn uống của trẻ em. Thay vào đó, bố mẹ nên thể hiện tình yêu và sự quan tâm của mình sẽ khiến trẻ lắng nghe và chấp nhận một chế độ ăn uống đa dạng hơn.