HOANG TƯỞNG BỊ HẠI NGUY HIỂM THẾ NÀO ?

Hoang tưởng bị hại là gì?

Hoang tưởng bị hại là một trong những dạng rối loạn hoang thường thấy (bên cạnh hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng được yêu, hoang tưởng cơ thể, hoang tưởng tự cao,...). Đặc trưng của hội chứng này chính là tình trạng người bệnh luôn có niềm tin rằng đang có người hay một thế lực nào đó đang âm mưu hãm hại mình. Họ cảm giác như luôn có mối nguy hiểm kề cận nên lúc nào cũng đề phòng. Trong một số trường hợp đặc biệt, thậm chí bệnh nhân còn yêu cầu các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền vào cuộc để bảo vệ mình.

Hoang tưởng bị hại là một trong các loại hoang tưởng phổ biến hiện nay. Thường liên quan đến các vụ do người tâm thần gây án. Người mắc chứng hoang tưởng luôn tin rằng có ai đó muốn làm hại mình nên bắt đầu tấn công những người xung quanh trong trạng thái mất kiểm soát. Trong đó có rất nhiều vụ án nghiêm trọng như: bắt cóc, giết người, cố ý gây thương tích, …

Hoang tưởng bị hại có thể trở nên cấp tính do chấn thương, sử dụng chất kích thích hoặc do ảo tưởng dai dẳng.

Nguyên nhân gây bệnh hoang tưởng bị hại

Hiện tại, các bác sĩ tâm thần vẫn chưa xác định được bất kỳ nguyên nhân hoặc yếu tố nào góp phần gây ra ảo tưởng trở thành nạn nhân. Tuy nhiên, một số yếu tố rủi ro sau đây có thể đóng một vai trò trong sự hình thành và phát triển của chứng hoang tưởng bị hại:

• Cấu trúc não: Tổn thương não và giảm chất xám ở thùy trán và thái dương làm tăng nguy cơ hoang tưởng.
• Đột biến gen: Một số đột biến ở gen DRD - gen chịu trách nhiệm điều hòa thụ thể và TH - gen điều hòa tổng hợp dopamin. Khi hai gen này bị đột biến, nồng độ dopamine bị rối loạn từ đó dẫn đến ảo giác bị hại.
• Tiền sử rối loạn tâm thần: rối loạn lưỡng cực, tâm thần phân liệt, trầm cảm, loạn thần cấp… cũng làm tăng nguy cơ gây hại.
• Nghiện rượu, ma túy và các loại chất kích thích khác.

Các triệu chứng hoang tưởng bị hại thường gặp

Dưới đây là một số triệu chứng của bệnh hoang tưởng bị hại mà gia đình có thể dựa vào đó để phát hiện và đưa bệnh nhân đi khám và điều trị sớm:

• Luôn nghĩ rằng mọi người xung quanh bạn, kể cả những người thân yêu, đang cố gắng làm tổn thương mình.
• Những người mắc bệnh hoang tưởng bị hại tin rằng người thân đang cố đầu độc mình bằng thức ăn và nước uống. Niềm tin sai lầm này khiến bệnh nhân tránh ăn uống, thậm chí không đánh răng hay tắm rửa vì sợ ngộ độc.
• Một số người tin rằng họ đang bị theo dõi và ám sát bởi các tổ chức ngầm. Bệnh nhân có xu hướng ở trong phòng và hiếm khi ra ngoài vì sợ mất mạng. Một số thậm chí đã đến đồn cảnh sát và đền thờ để trốn tránh các cơ quan tình báo.
• Cho rằng mình là người quan trọng, luôn bị theo dõi và ám sát.
• Một số bệnh nhân nảy sinh ý nghĩ rằng hàng xóm của họ kén chọn, hay chỉ trích và cố ý làm tổn thương bản thân và gia đình họ. Những suy nghĩ này làm cho một người sợ hãi, lo lắng, bất an và bảo vệ quá mức.
• Bệnh nhân có thể thực hiện những hành vi phản kháng để bảo vệ bản thân như đầu độc, tạt axit, giết người, bắt cóc. Trên thực tế, có vô số ví dụ về nạn nhân của chứng hoang tưởng thực hiện hành vi gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất của người khác. 
• Vì lo sợ bị theo dõi và ám sát, bệnh nhân có xu hướng ăn mặc kín, đeo khẩu trang và kính đen, và hành động một cách đầy cẩn trọng. Những người mắc chứng rối loạn này không bao giờ cảm thấy thoải mái và luôn bảo vệ mọi thứ quá mức.
• Hoang tưởng có thể đi kèm với ảo giác (giọng nói không có thật trong đầu). Nhiều bệnh nhân nghe thấy mệnh lệnh khuyến khích họ hành động. Điều này dẫn đến những tình huống đáng tiếc xảy ra như đầu độc, bắt cóc và sát hại người khác.
• Bệnh nhân hoang tưởng bị hại sợ bị ám sát, thường xuyên chống đối người khác, hầu như không bao giờ nghe theo sự sắp đặt của người khác, không dám ra ngoài, không dám giao tiếp với người ngoài, đêm không dám ngủ.
• Khi những người xung quanh đề nghị bệnh nhân đi xét nghiệm và điều trị, họ luôn phủ nhận bệnh và cho rằng mình hoàn toàn bình thường.
• Những người mắc chứng rối loạn này không bao giờ thừa nhận rằng suy nghĩ của họ là sai—ngay cả khi có bằng chứng chắc chắn chống lại điều đó.

Có những biểu hiện khá rõ ràng của những bệnh nhân mắc chứng hoang tưởng. Nếu chú ý, những người xung quanh có thể phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường này. Tuy nhiên, việc yêu cầu đến gặp bác sĩ có thể khiến người bệnh hình thành sự nghi ngờ đối với người thân của họ. Tiêu cực hơn, họ có thể nảy xuất hiện những vi gây tổn thương người thân mình vì cho rằng người đó đang hãm hại họ.

Ảnh hưởng bệnh hoang tưởng bị hại

Bệnh nhân mắc chứng hoang tưởng nói chung và hoang tưởng bị hại nói riêng cần được điều trị. Nếu không được can thiệp kịp thời, người bệnh và những người xung quanh sẽ phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng như:

• Ý nghĩ bị tổn thương hoặc bị đầu độc bởi người khác khiến bệnh nhân cảm thấy căng thẳng và bảo vệ bản thân quá mức. Bệnh nhân mất cảm xúc tích cực và hầu như không bao giờ thể hiện niềm vui và hạnh phúc. Trạng thái này kéo dài có thể làm tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn lo âu, trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác.
• Bệnh nhân thường cô lập với thế giới vì sợ bị hãm hại. Người bệnh có ít mối quan hệ cá nhân, hiệu suất lao động kém dẫn đến thu nhập không ổn định, nguy cơ thất nghiệp cao. Nhiều người thậm chí chỉ ở nhà và phải nhờ vào gia đình để sống.
• Ý nghĩ mình bị hại khiến bệnh nhân tiến hành các hành vi phản kháng như chửi bới, đánh đập, đầu độc, bắt cóc và tạt axit vào người khác. Một số bệnh nhân còn lên kế hoạch tỉ mỉ để sát hại người khác vì họ cho rằng người này có ý định ám mình.
• Hành vi bất thường của bệnh nhân khiến gia đình, bạn bè và những người xung quanh vô cùng đau khổ. Thậm chí, người bệnh còn làm tổn thương người khác để bảo vệ mình.
• Trong nhiều trường hợp, vợ/chồng và các thành viên trong gia đình có thể bị trầm cảm hoặc lo lắng do sống chung với người có ảo tưởng. Do đó, việc được chẩn đoán và điều trị sớm là vô cùng quan trọng. Ngoài ra, các thành viên trong gia đình cũng nên tham gia chăm sóc tinh thần, phòng ngừa tâm lý, điều trị các rối loạn tâm thần.

Chữa bệnh hoang tưởng bị hại bằng cách nào?

Thuốc chống loạn thần

Thuốc chống loạn thần thường có tác dụng sau 1-6 tháng điều trị. Khi chứng hoang tưởng bị hại đã giảm bớt, bệnh nhân sẽ bước vào giai đoạn theo dõi. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc chống loạn thần với liều lượng lớn trong thời gian dài có thể gây ra một số tác dụng phụ và ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.
Vì vậy, người bệnh cần dùng thuốc theo đúng đơn của bác sĩ để đảm bảo uống đúng thuốc, đúng liều lượng.

Chữa tận gốc nguyên nhân

Nếu trạng thái hoang tưởng bị hại là do bệnh lý nền gây ra, ví dụ: loạn thần do rượu, lạm dụng chất kích thích, bệnh thoái hóa thần kinh... Khi bệnh lý nền thuyên giảm thì các triệu chứng hoang tưởng cũng giảm đi.

Trị liệu Hành vi và Nhận thức

Đây là một liệu pháp hỗ trợ rất hiệu quả khi kết hợp với thuốc. Liệu pháp này sẽ giúp bạn hạn chế các hành vi nguy cơ bằng cách giúp bệnh nhân có phản ứng thích hợp khi họ cảm thấy sợ hãi vì nghĩ rằng ai đó đang cố làm hại mình.

Khám, tư vấn và điều trị hoang tưởng qua Video với bác sĩ của Askany

Bệnh nhân mắc chứng hoang tưởng bị hại luôn tin vào những gì mình tưởng tượng ra. Nguy hiểm hơn, họ luôn phủ nhận bệnh và không chịu đi khám. Nếu gặp phải trường hợp này, người thân nên tư vấn trước với bác sĩ chuyên khoa qua hình thức trực tuyến để đánh giá mức độ và tình trạng trước.

Sau đó, bác sĩ của Askany sẽ định hướng cách điều trị và chăm sóc tại nhà. Người nhà có thể đăng ký tư vấn qua Video với bác sĩ chuyên khoa tâm thần của Askany để tiết kiệm thời gian, tiền bạc và công sức đi lại.

Còn đối với những bệnh nhân đồng ý khám, người nhà cũng có thể khám từ xa qua Video. Bởi vì tâm lý người bệnh lúc này rất bất ổn, sợ bị hại và sợ đến những nơi đông người, do đó tư vấn qua Video sẽ là lựa chọn phù hợp để giúp bệnh nhân an tâm chữa bệnh hơn. 

Askany là nền tảng giúp bạn kết nối với những chuyên gia, bác sĩ đầu ngành giỏi nhất khu vực. Askany hỗ trợ bệnh nhân đặt lịch khám trực tiếp hoặc tư vấn từ xa qua Video với đội ngũ bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm. Tùy theo mong muốn và hoàn cảnh bấy giờ mà người bệnh có thể lựa chọn hình thức khám cho phù hợp.

Dưới đây là danh sách một số bác sĩ, chuyên gia giỏi của Askany mà có thể bạn sẽ cần:

• Bác sĩ chuyên khoa tâm thần Hà Nội - Nguyễn Khắc Dũng
• Bác sĩ chuyên khoa tâm thần Hà Nội - Đoàn Thị Như Yến
• Coach tâm lý - Nguyễn Thị Kim
• Chuyên gia tâm lý TPHCM - Vũ Thị Oanh